caàu vaõng-sanh, khi maïng-chung aét ñöôïc sanh veà coõi nöôùc Phaät kia (Phaät A-Di-Ñaø). Ñaây ñeàu laø nghóa trong kinh Baûo-Tích.
Chí nhö kinh naày cuõng ñoàng nhau vôùi nghóa Vieân cuûa kinh Hoa-Nghieâm thì ñaõ thaáy ôû vaên tröôùc roài.
Vôùi nghóa nieäm Phaät, khoâng theå keå xieát. Nhö treân laø chæ ngay ñaïi-yù cuûa moät boån kinh maø noùi theá thoâi. Neáu baøn roäng veà nghóa kinh, thôøi nhö : Kinh Tònh-Danh noùi : Nôi phöông tröôïng (thaát) cuûa oâng Duy-Ma dung-naïp caû ba möôi hai ngaøn (32.000) toaø sö-töû. Nay kinh naày noùi : Coõi Tònh-ñoä ñöùc Phaät A-Di-Ñaø, möôøi phöông sanh veà ñoù, nhieàu nhö nhöõng hoät möa, ñeàu sanh trong “Ao-thaát-baûo” khoâng heà chaät-heïp; töùc laø nghóa kinh Tònh-Danh.
Trong phaåm “Nhö-Lai-Thaàn-Löïc” noùi : Ñöùc Phaät Thích-Ca cuøng caùc Hoaù-Phaät ôû möôøi phöông ñoàng hieän ra töôùng löôõi roäng daøi cho ñeán coõi trôøi Phaïm-Thieân, vì ñeå khen ngôïi kinh Phaùp-Hoa. Kinh naày noùi: Chö Phaät ôû saùu phöông ñeàu hieän töôùng löôõi khen ngôïi ñöùc Phaät A-Di-Ñaø, cuõng laïi nhö theá, töùc laø nghóa kinh Phaùp-Hoa. Löôïc daàn moät phaàn ít, ñoàng vôùi caùc kinh Ñaïi-Thöøa, coøn bao nhieâu nöõa sôï nhieàu khoâng daãn noùi.
Laïi luaän “Khôûi-Tín” trong phaàn nhaân-duyeân lôøi Sôù noùi : Böïc Thaäp-Tín sô-taâm coù boán moùn cô: Duøng söï leã baùi saùm-hoái ñeå dieät toäi giuùp cho böïc sô-cô (Thieân-nhôn-cô). Duøng tu-taäp phaùp chæ-quaùn ñeå giuùp cho baäc trung-cô. (Thinh-Vaên cô vaø Duyeân-Giaùc cô). Duøng phaùp caàu sanh Tònh-Ñoä ñeå giuùp cho baäc thöông-cô. (Boà-Taùt cô). Cô ñaàu laø nhöõng chuùng- sanh nhieàu nghieäp-chöôùng. Cô baäc trung laø phaøm-phu, nhò thöøa. Theá thì bieát Phaùp-moân Tònh-Ñoä laø phaùp tu cuûa baäc Ñaïi-Thöøa Boà-Taùt. Nghóa lyù bao truøm toång-keát vaên treân. Chöõ “Toäi loãi” laø nhöõng ngöôøi khinh cheâ kinh naày, töùc laø khinh cheâ caùc kinh Ñaïi-Thöøa, maéc toäi voâ-löôïng.
SÔÛ BI GIAI PHAÅM (phaân ra laøm hai phaàn)
1.- Lieäu giaûn (So choïn)
2.- Toång thaâu (Toùm thaâu)
I.- LIEÄU GIAÛN
CHAÙNH-VAÊN : Ñaõ bieát kinh Di-Ñaø ñaây vaên ñoùn, nghóa ñuû, lôøi gaàn, yù xa. Nhöng chöa roõ noù seõ giuùp cho caên-khí naøo, vaø coù bao nhieâu töøng baäc ?
Tröôùc noùi veà caùch (Lieäu-Giaûn) laø so choïn ñeå phaân bieät, thì ban ñaàu (keá sau laø giai- caáp) laø ba haïng ngöôøi khoâng phaûi caên-khí : 1.-Ngöôøi voâ-tín ; 2.- Ngöôøi voâ-nguyeän ; 3.- Ngöôøi voâ-haïnh ; traùi laïi, ñeàu laø ngöôøi coù caên-khí (caên-cô).
CHUÙ-GIAÛI : Tröôùc noùi caên-khí coù phaûi, coù quaáy. Sau phaân rieâng giai-caáp, coù thaéng (hôn), coù lieät (thua), coát yeáu laø muoán cho chuùng-sanh bieát, ñaëng buoâng-quaáy, theo phaûi, boû lieät, duøng thaéng.
Tín : laø tin raèng chuùng-sanh vôùi Phaät khoâng hai; chuùng-sanh nieäm Phaät chaéc ñaëng vaõng-sanh, roát-raùo thaønh Phaät. Nhö trong kinh ñaõ noùi : “Caùc ngöôi ñeàu phaûi tin theo lôøi ta”. Phaûi vaäy !
Nguyeän: laø vì tin ñaây khoâng phaûi chæ tin-suoâng. Maø phaûi nhö coøn nhôù meï, nhìn theo trìu-meán, quyeát muoán vaõng-sanh. Nhö trong kinh ñaõ noùi: “Neân phaûi phaùt-nguyeän, nguyeän-sanh veà quoác-ñoä kia”. Thaät theá !
Haïnh: laø vì nguyeän khoâng phaûi chæ nguyeän suoâng, caàn phaûi thöôøng haønh tinh-taán, moãi nieäm noái nhau khoâng giaùn-ñoaïn. Nhö trong kinh ñaõ noùi: “Phaûi chaáp-trì danh-hieäu, ñeå nieäm cho ñöôïc nhöùt-taâm baát-loaïn”. Thaät vaäy.
Ba vieäc naày, goïi laø “ba moùn tö-löông”; tö-löông chaúng ñuû, khoâng mong gì ñi tôùi tröôùc. Laïi nöõa ba moùn naày nhö caùi ñænh coù ba chôn. Hoaëc ñeàu khoâng, hoaëc coù moät thieáu hai; hoaëc coù hai thieáu moät, ñeàu khoâng theå ñöùng vöõng ñöôïc.
Laïi duøng lôøi duï ñeå roõ: Ví nhö vôùi naêm gioáng luùa, ngöôøi khoâng tin laø khoâng tin ngay nôi hoät gioáng luùa naày, laø baây giôø troàng boùn gioáng ñaây, chaéc sau ñaëng thaønh luùa.
Ngöôøi coù tin maø khoâng nguyeän: Tuy coù bieát gioáng toát, maø khoâng coù taâm mong caàu gì ñeán luùa. Ngöôøi coù nguyeän maø khoâng haïnh: Tuy coù mong cho ñöôïc luùa, maø khoâng caàn-maãn caøy caáy. Vôùi ba moùn naày: Hoaëc toaøn khoâng, hay laãn thieáu moät hoaëc hai, xeùt theo vaên noùi treân, neân bieát (laø khoâng ñöôïc).
Ba haïng ngöôøi naày, ñeàu tyû-duï nhö moùn ñoà hö beå, khoâng ñöïng ñöôïc phaùp-vò cam-loà, neân goïi laø Phi-khí.
Laïi nöõa, ngöôøi ñôøi tuy laøm caùc vieäc töø-thieän, nhöng ñoái vôùi coõi Phaät kia, hoï khoâng coù Tín, Haïnh, Nguyeän, cuõng goïi laø haïng ngöôøi Phi-khí, maëc daàu ngöôøi coù toäi-loãi, nhöng ñoái vôùi coõi Phaät kia coù ñuû Tín, Haïnh, Nguyeän, cuõng goïi laø ngöôùi phaûi caên-khí.
Vôùi caâu “Traû laïi ñeàu laø caên-khí”, nhö vaên sau seõ noùi roõ.
CHAÙNH-VAÊN : Trong nhöõng moùn ñoà phaûi caên-khí laïi coøn tuøy moãi caên-cô maø coù ra töø “Boái” töø “Phaåm” thaønh ba, thaønh chín; chín laïi nhôn chín; ba laïi nhôn ba, phaân-tích nhieàu laàn töø ngaønh ra nöõa, thì phaûi nhieàu ñeán voâ-löôïng. Nhö trong “Hai boä “ noùi roõ.
CHUÙ-GIAÛI : Tieáp theo noùi veà giai-caáp “Boái”, laø trong kinh Ñaïi-Boån noùi ba boái. Phaåm laø trong Quaùn kinh noùi chín phaåm. Cho neân noùi laø ba, laø chín.
Trong ba “boái”, moãi “boái” coù ba, thì thaønh ra chín “boái”.
Trong chín phaåm, laïi moãi phaåm coù chín, thì thaønh taùm möôi moát (81) phaåm. Boái ñaõ khoâng cuøng. Phaåm cuõng khoâng toät, thì thaønh ra traêm nghìn vaïn öùc “Boái” vaø “Phaåm”, cho neân noùi : Cuõng ñeán voâ löôïng.
Ñoái vôùi caùi leõ : Ñeàu goïi tu nieäm Phaät, ñoàng ñöôïc vaõng-sanh. Sôõ dó coù phaân ra nhieàu Boái, Phaåm nhö vaäy laø do giöõa giôùi tu nieäm coù söï coù lyù, coâng haønh-trì hoaëc treã hoaëc sieâng, thaønh thöû tuøy theo nhôn naøo, thì keát-quaû naáy, neân vôùi ngoâi böïc noù phaûi sai khaùc. Cho neân kinh Nieát-Baøn noùi : Cuõng moät phaùp “Thaäp nhò nhôn-duyeân” töøng khoâng hai phaùp: Nhöng maø ngöôøi baäc haï-trí quaùn-tu, thì ñöôïc ñaïo quaû Thinh-Vaên. Ngöôøi baäc trung-trí quaùn-tu, thì ñöôïc ñaïo quaû Duyeân-Giaùc; ngöôøi baäc thöôïng-trí quaùn-tu, thì ñöôïc ñaïo-quaû Boà-Taùt. Ngöôøi baäc thöôïng thöôïng trí quaùn-tu thì ñöôïc ñaïo quaû Phaät.
Cuõng nhö caâu: Ñoàng moät thöùc aên trong moät baùt, chö thieân thoï-duïng coù ngon dôû khaùc nhau; cuøng moät doøng soâng, 3 thuù loäi qua coù saâu caïn khoâng ñoàng (117) ñaâu coù doái ñöôïc.
Vaû laïi ta töï-phuï laø ngöôøi lôïi-caên (saùng-suoát), nghe noùi phaùp nieäm Phaät, hoaëc ñem loøng khinh deã, ñaâu bieát Boái vaø Phaåm coù cao coù thaáp, laø coát ôû nôi ngöôøi maø thoâi. Neáu quyeát khoâng nieäm Phaät thì phaàn ngu doát ñeå laïi cho ngöôøi vaäy. Coøn keû hieáu kyø yû gioûi, xin bình-taâm suy nghó laïi ! !
2.- TOÅNG-THAÂU
CHAÙNH-VAÊN : Toång-thaâu laø cöù nieäm danh-hieäu Phaät aét ñöôïc vaõng-sanh veà nöôùc kia: Thì ra hoaëc cao, thaáp, hoaëc Thaùnh, phaøm; cho ñeán hoaëc tin, nghi, khen, cheâ.Mieãn bieát coù ñöùc Phaät kia, laø thaønh ñöôïc thieän-caên roài, duø laâu ñeán nhieàu kieáp, nhieàu ñôøi, ñeàu nhôø ñoù seõ ñöôïc giaûi-thoaùt.
CHUÙ-GIAÛI : Hoaëc cao, hoaëc thaáp laø, do sanh phaåm-thöôïng lieàn ñöôïc quaû Phaät, coøn sanh ôû phaåm-haï, phöôùc cuõng hôn cung trôøi (118).
Theá thì phaåm-vò tuy khaùc nhöng cuõng ñeàu ñöôïc baäc Baát-thoái caû.
Hoaëc Thaùnh, hoaëc phaøm laø: duø haïng phaøm-phu ñuû ñieàu raøng-buoäc (119) nhöng mieãn ñöôïc vaõng-sanh thôøi ñoàng ngoâi vôùi caùc vò Boà-Taùt, cu hoäi moät nôi roài, theá naøo cuõng seõ thaønh quaû Thaùnh. Ñaây laø noùi theo loái thuaän.
Döôùi ñaây noùi tin, nghi, khen, cheâ goàm caû thuaän vaø nghòch khoâng moät haïng naøo maø chaúng ñöôïc lôïi ích.
Hoûi : Ngöôøi tin, ngöôøi khen ñöôïc nhö theá laø phaûi, coøn ngöôøi nghi, ngöôøi cheâ vì sao cuõng noùi coù caên laønh ?
Ñaùp :OÂng THÖÔØNG-BAÁT-KHINH Boà-Taùt thoï kyø cho moãi ngöôøi ñöôïc laøm Phaät. Ngöôøi nghi khoâng tin ñeán noãi ñaùnh maéng OÂng, nhôn ñoù chuùng bò ñoïa vaøo Ñòa-nguïc. Töø trong Ñòa-nguïc ra roài, roát cuoäc cuõng ñöôïc thaønh-ñaïo. Ñaây ñaâu chaúng phaûi ñaùnh, maéng laø töø nghi sanh ra? Nghi töø bieát sanh ra? Bieát töø nghe sanh ra? Vì nghe bieát coù Phaät roài môùi sanh nghi. Neáu khoâng nghe bieát thì nghi töø ñaâu maø coù? Nhôn vì nghe bieát thì moät chöõ Phaät, ñaõ chöùa trong taïng-thöùc, nhö gieo gioáng xuoáng ñaát boãng gaëp möa, söông thaám-nhuaàn seõ coù ngaøy nöùt maàm, moïc moïng. Ngöôøi cheâ Phaät cuõng nghóa nhö theá. Neân noùi heã bieát coù Phaät ñeàu thaønh thieän-caên, roài roát cuoäc cuõng ñöôïc giaûi-thoaùt ; neáu khoâng nghe, khoâng bieát thì khoâng thaønh hoät gioáng laønh.
NAÊNG-THUYEÂN THEÅ-TAÙNH (phaân ra laøm boán phaàn)
1.- Tuyø-töôùng : Theo töôùng vaên töï …
2.- Duy-thöùc : Chæ coù thöùc bieán …
3.- Qui-taùnh : Ñeàu veà töï taùnh …
4.- Voâ-ngaïi : Sö lyù voâ ngaïi …
1.- TUYØ-TÖÔÙNG
CHAÙNH-VAÊN : Ñaõ bieát kinh Di-Ñaø naày truøm khaép caùc cô, nhöng chöa roõ lyù naêng-thuyeân laáy gì laøm theå-taùnh: Y theo xöa laàn löôït chia ra laøm möôøi moân. Xeùt taän goác, toùm laïi thaønh boán moân. Tröôùc noùi Tuyø-töôùng, trong aáy laïi chia ra laøm hai :
1.- Thinh, Danh, Cuù, Vaên.
2.- Nghóa sôû-thieân.
Do vì vaên vôùi nghóa ñeàu thuoäc veà töôùng vaên-töï.
CHUÙ-GIAÛI : Laàn löôït chia ra möôøi moân (121) roõ thaáy trong lôøi Huyeàn-Ñaøm cuûa kinh Hoa-Nghieâm. Ngaøi KHUEÂ-PHONG ñoái trong aáy toùm gheùp laïi laøm thaønh boán moân:
1.- Thinh, Danh, Cuù, Vaên, laø cöù theo kinh giaùo Ñaïi-thöøa, Tieåu-thöøa, hoaëc coù kinh duøng “Thinh” laøm giaùo-theå; hoaëc coù kinh duøng Danh, Cuù vaø Vaên-thaân ñeå laøm giaùo-theå. Nay theo Ngaøi Thanh-Löông ñaïi-sö duøng heát boán moùn. Laáy Thinh laøm giaùo-theå; Danh laø thöù lôùp, haøng nguõ ñeå giaûi töï-taùnh cuûa phaùp ; Cuù laø thöù lôùp saép-ñaët ñeå giaûi söï sai bieät cuûa phaùp ; Vaên laø thöù lieân-hôïp, keát laøm choã nöông cho hai moùn treân. Danh, Cuù, Vaên, ba moùn ñaây traùo-trôû cho tieáng noùi hình-dung toû-roõ ra. Bôûi chæ coù moät Thinh thì khoâng theå giaûi roõ nghóa ñöôïc; coøn rieâng: Danh, Cuù, Vaên thì khoâng coù töï-theå: cho neân goàm caû boán moùn naày, môùi ñuû laøm giaùo-theå, do goàm caû giaû, thaät, theå, duïng, giuùp nhau vaäy.
2.- Nghóa sôû-thuyeân laø : Thinh, Danh, Cuù, Vaên boán moùn naày neáu khoâng coù nghóa gì ñeå laøm choã sôû-thuyeân (bò noùi) thì ñoàng nhö thieân vaän (122) suoâng, chôù khoâng coù yù vò chi caû. Coøn neáu chæ coù nghóa suoâng maø khoâng coù vaên-töï, thôøi lyù-maàu do ñaâu ñeå ñöôïc hieån baøy. Bôûi theá cho neân vaên-töï tuyø theo nghóa, nghóa tuyø theo vaên-töï. Vaên nghóa laãn giuùp môùi thaønh giaùo-theå.
Vì vaäy cho neân kinh naày töø caâu “Nhö thò ngaõ vaên” ñeán caâu “Taùc leã nhi thoái”. Ñoù laø caùi theå cuûa Thinh, Danh, Cuù, Vaên maø trong ñaây noùi nhöõng y baùo, chaùnh baùo, tín, nguyeän, vaõng-sanh v.v… laø nghóa sôû-thuyeân vaäy. Duøng caû hai moùn naày (Vaên nghóa) nöông laãn nhau ñaå laøm giaùo-theå.
CHAÙNH-VAÊN: Laïi neáu cöù moãi phaùp ñeå hieåu nghóa, thì khoâng moät phaùp naøo khoâng phaûi laø Phaät-söï, nhö côm thôm, haøo-quang, v.v… Neân bieát moãi phaùp ñeàu laøm giaùo-theå ñöôïc caû.
CHUÙ-GIAÛI: Phaùp hay hieån nghóa, thì moãi phaùp töï baøy, chaúng ñôïi vaên-töï. Nhö kinh Hoa-Nghieâm noùi: Ñaøi maây, löôùi baùu, mao khoång (loã chôn loâng) haøo-quang ñeàu coù theå thuyeát-phaùp caû. Kinh Tònh-Danh noùi: coù theå-giôùi Phaät cuõng duøng côm thôm laøm Phaät-söï (123). Coù theå giôùi Phaät duøng haøo-quang laøm Phaät-söï, cho ñeán moät saéc, moät cöû, moät ñoäng, khoâng coù moät phaùp naøo maø khoâng phaûi Phaät-söï, v.v… Nay kinh Di-Ñaø naày thì nöôùc, chim, caây, röøng, ñeàu dieãn tieáng phaùp (phaùp aâm) vi dieäu. Theá thì tuøy laáy moät phaùp maø duøng cuõng ñeàu thaønh giaùo-theå caû.
2.- DUY THÖÙC
CHAÙNH-VAÊN: Duy thöùc laø vaên ñaây, nghóa ñaây ñeàu do thöùc bieåu-hieän, maø coù boån aûnh caû boán caâu.
CHUÙ-GIAÛI: Boán caâu laø: 1) Duy coù boån-chaát, khoâng coù aûnh-töôïng (124) töùc laø Tieåu-thöøa giaùo. Vì haøng Tieåu-thöøa khoâng bieát giaùo-phaùp ñeàu do thöùc bieán-hieän, neân nhaän raèng ñöùc Nhö-Lai coù thuyeát-phaùp.
2) Cuõng boån-chaát, cuõng aûnh-töôïng, töùc laø Thæ-giaùo. Vì do ñöùc Phaät naøo töï dieãn-giaûng naøo vaên, naøo nghóa ñeàu töø nôi Dieäu-quaùn-saùt-trí (125) cuûa tònh thöùc thöù saùu hieän ra goïi laø: “Boån chaát-giaùo (126). Ngöôøi nghe thì töø treân thöùc bieán ra nghóa, goïi laø “AÛnh-töôïng-giaùo” (127). Vì chö Phaät vaø chuùng-sanh laãn nhau laøm Taêng-thöôïng-duyeân (128).
3) Chæ coù aûnh-töôïng, khoâng coù boån-chaát, töùc laø Chung-giaùo. Vì lìa taâm chuùng-sanh, thì khoâng coù Phaät, duy duøng loøng ñaïi-bi, ñaïi-trí laøm taêng-thöôïng-duyeân, khieán trong taâm chuùng-sanh caên-cô ñaõ thuaàn-thuïc kia, hieän ra Phaät thuyeát-phaùp. Theá neân Phaät-giaùo toaøn laø aûnh töôïng trong taâm chuùng-sanh.
4) Khoâng phaûi boån-chaát, khoâng phaûi aûnh-töôïng, töùc laø ñoán-giaùo. Chaúng nhöõng ngoaøi taâm khoâng Phaät, maø aûnh-töôïng trong taâm chuùng-sanh cuõng khoâng; do vì chôn taùnh voán döùt haún vaên-töï, ngoân-thuyeát, töùc laø giaùo maø khoâng coù giaùo. Nhö caâu : Toân-giaû (Tu-Boà-Ñeà), khoâng thuyeát-phaùp; toâi (Ñeá-Thích) cuõng khoâng nghe (129) keû thuyeát vaø ngöôøi nghe ñeàu khoâng, chæ coù duy-thöùc maø thoâi. Neân laáy thöùc laøm giaùo-theå vaäy.
Nay kinh naày caên-cöù theo hai giaùo: Chung vaø Ñoán, thì trong taâm chuùng-sanh öa xuaát ly coõi khoå, töï trong taâm thaáy coù Phaät giaûng-thuyeát naøo y-baùo, chaùnh-baùo, tín, nguyeän, vaõng-sanh, Cöïc-laïc; maø kyø thaät khoâng thuyeát, khoâng nghe, neân duøng thöùc laøm giaùo-theå.
3.- QUI-TAÙNH
CHAÙNH-VAÊN : Qui-Taùnh laø : Tröôùc laáy moân caûnh nôi sôû bieán, ñeå qui veà taùm thöùc nôi naêng-bieán. Nay ñem taùm thöùc sôû hieän qui veà nhöùt-taâm naêng hieän. Theá laø laáy taùnh laøm giaùo-theå.
CHUÙ-GIAÛI : Nhöùt taâm laø gì? Töùc laø töï theå chôn-nhö. Vaäy töø chôn-nhö ñaây löu-xuaát ra caùc giaùo-phaùp, neân hoäi caùc töôùng moät taùnh (chôn-nhö). Thôøi choã goïi raèng : Phaàn Truøng-Tuïng vaãn chôn-nhö, phaàn Thoï-Kyù cuõng chôn-nhö, luoân 12 phaàn giaùo taát caû ñeàu chôn-nhö. Saép veà laàn-löïa xeùt taàm-giaùo-lyù chôn-thaät, roát-raùo toät ñeán nôi ñaây. Ví nhö caûnh vaät khoâng lìa chieâm bao, chieâm bao khoâng lìa ngöôøi nguû.
Lôøi sôù trong kinh Vieân-giaùc noùi : Chuùng sanh vaø giaùo-phaùp voán khoâng taát caû duy coù thöùc bieán, thöùc laïi nhö huyeãn-thuaät, nhö moäng-mò, chæ laø nhöùt taâm. Theá laø duøng töï-taâm laøm giaùo-theå.
Nay kinh naày. Y, Chaùnh, Nguyeän caû caùc phaùp, naøo vaên naøo nghóa roát raùo ñeàu veà lyù “Nhöùt taâm chôn nhö “. Cho neân böïc Coå-Ñöùc noùi: Caùc kinh ñaïi-thöøa ñeàu duøng moät “Thaät-töôùng” ñeå aán-chöùng laøm giaùo-theå cuûa kinh. Kinh naày duøng “nhöùt taâm baát-loaïn” töùc laø thaät-töôùng töùc laø “chôn nhö “. Theá thì hieäp laïi hai moân (Tuyø-töôùng, Duy-thöùc) tröôùc laïi hoäi qui veà Nhöùt-taâm ñeå laøm giaùo-theå.
4. – VOÂ NGAÏI
CHAÙNH-VAÊN: Voâ-ngaïi laø Taâm, Caûnh, Söï, Lyù, voán töï thoâng suoát laãn nhau. Caûnh vaø Söï goïi laø Tuøy-töôùng. Taâm laø Duy-thöùc. Lyù laø qui taùnh, ñeàu giao-trieät vôùi nhau.
CHUÙ-GIAÛI: Giao-trieät laø, do moät taâm vaãn coù; hai moân laø sanh-dieät vaø chôn-nhö, vì chôn-nhö töùc laø sanh-dieät, cho neân Lyù noù khoâng ngaïi gì vôùi Söï, caûnh vaø taâm Sanh-dieät töùc laø Chôn-nhö, cho neân Söï Taâm vaø Caûnh cuõng khoâng ngaïi gì vôùi Lyù.
Nay kinh naày noùi: Taâm töùc laø Ñoä, thôøi vaãn moät nieäm voâ-vi maø khoâng ngaïi gì vôùi Ao, Laàu, Chim, Caây khaép baøy, buûa giaêng, heã chuùng-sanh tin öa, tuyø nguyeän vaõng-sanh. Ñoä töùc laø Taâm, thì ñuû caû thaát baûo trang-nghieâm maø cuõng khoâng ngaïi vôùi toaøn-theå khoâng tòch (vaéng-laëng), chaúng dính maéc moät maûy traàn, thaät khoâng coù chuùng-sanh, sanh veà nöôùc kia. Theá laø duøng caû taâm, caûnh, söï, lyù dung-nhieáp laãn nhau laøm giaùo-theå.
TOÂN-THUÙ CHÆ QUI (phaân ra laøm ba phaàn)
1.- Toång-traàn. (Chung baøy toâng-thuù)
2.- Di-giaûi. (Giaûi rieâng toâng-thuù)
3.- Chaùnh-yù. (Chính toâng-thuù kinh naøy)
1. – TOÅNG-TRAÀN
CHAÙNH-VAÊN : Ñaõ bieát kinh ñaây veà caùi theå Naêng-thuyeân cuûa noù bao truøm nhö theá; Nhöng chöa bieát choã toân-thuù cuûa kinh nhö theá naøo? Luaän raèng : Choã troïng cuûa lôøi noùi goïi laø toân, choã qui veà nôi toân goïi laø thuù, nhöng coù Thoâng (chung) vaø Bieät (rieâng) : Luaän veà Thoâng thôøi Phaät-giaùo laáy chöõ nhôn-duyeân laøm Toân. Bieät, thôøi y theo xöa chia ra möôøi moân (130): 1. – Töø moân “Ngaõ-phaùp cu höõu” ñeán moân thöù möôøi laø “ Vieân-dung cuï ñöùc”. Sau laïi sau; tröôùc; thöù lôùp coù cao vaø thaáp, cho neân kinh naøo cuõng ñeàu coù Toân vaø Thuù.
CHUÙ-GIAÛI : Troïng laø chuoäng. Vì Thaùnh nhôn laäp giaùo lôøi leõ trong moät boä kinh, chuoäng-troïng veà choã naøo; thì choã chuoäng-troïng aáy laø Toân. Qui laø ñeán, ñeán choã laäp ra Toân (laäp-tröôøng) ñaây ñeå caäu vieäc gì? Xeùt choã veà ñeán cuûa Toân goïi laø Thuù.
Nhôn-duyeân laø löïa khaùc vôùi khoâng-nhôn vaø taø-nhôn. Giaùo-phaùp cuûa ñöùc Phaät noùi ra trong 49 naêm, khoâng ngoaøi hai chöõ nhôn-duyeân. Nhö noùi: Vì nhôn-duyeân neân sanh-dieät; vì nhôn-duyeân neân töùc khoâng, vì nhôn-duyeân neân töùc giaû, vì nhôn-duyeân neân töùc trung. Vaäy bieát vôùi toân-chæ cuûa Phaät-giaùo duy coù hai chöõ nhôn-duyeân ñaõ bao goàm heát caû, neân goïi laø Thoâng (phaàn chung).
Möôøi moân laø: 1. – Toân “Ngaõ phaùp cu höõu”. Trong chaáp coù ngaõ ngoaøi chaáp coù phaùp (131) goïi laø toân cuûa ngoaïi-ñaïo nöông theo Phaät-Phaùp (132). 2. – Toân “Phaùp coù, ngaõ khoâng” thôøi khaùc vôùi ngoaïi-ñaïo, töùc laø toân cuûa Tieåu-thöøa. Do ñaây töø tröôùc ñeán sau; töø thaáp ñeán cao, nhaãn ñeán toân thöù möôøi laø: “Vieân-dung cuï ñöùc”. Möôøi moân phaân-bieät roõ ñuû trong lôøi Huyeàn-Ñaøm kinh Hoa-Nghieâm. Neáu toùm laïi thôøi thaønh naên moân. Song khoâng ngoaøi nhöõng Toân: Höõu, Voâ, Phaùp-töôùng, Phaùp-taùnh, vaø Vieân-dung.
Nay kinh naày toân troïng veà phaùp. Do y-baùo, chaùnh-baùo, tín, nguyeän, vaõng-sanh veà Tònh-ñoä v.v… ñeàu qui veà lyù nhöùt-taâm. Vì nhöùt-taâm baát-loaïn töùc laø phaùp-taùnh.
2.- DÒ GIAÛI
CHAÙNH-VAÊN : Kinh Di-Ñaø ñaây xöa coù nhieàu nhaø giaûi; coù nhaø noùi duøng Tín, Nguyeän laøm Toân; coù nhaø noùi vöôït ra khoûi ba coõi, hai moùn ñeàu thanh-tònh laøm Toân. Khieán cho chuùng sanh ñaëng quaû vò “Baát-thoái-chuyeån” laø Thuù.
CHUÙ-GIAÛI : Tín, Nguyeän laøm Toân, laø caùc nhaø giaûi phaàn nhieàu ñoàng-yù vôùi nghóa ñaây. Do vì trong kinh thöôøng noùi: “Neáu coù ngöôøi tin. Neân phaûi phaùt-nguyeän, nguyeän sanh veà coõi nöôùc kia”.
Hai moùn thanh-tònh laø gì? Nhö trong luaän noùi: Cöïc-Laïc, Theá-Giôùi, y, chaùnh hai baùo (133) thanh-tònh trang-nghieâm, chaúng phaûi y, chaùnh trong ba coõi naày bì kòp. Neân laáy hai moùn thanh-tònh ñaây laøm Toân, maø coát-yeáu choã veà cuûa noù laø vì khieán cho chuùng-sanh, sanh veà coõi nöôùc Cöïc-Laïc thanh-tònh kia. Sanh veà nöôùc kia roài, lieàn ñaëng quaû-vò Baát-thoái-chuyeån, laáy ñaây laøm thuù.
CHAÙNH YÙ (phaân ra laøm hai phaàn) :
1.- Toång-cöû : Toång thuù chung cuûa kinh naày.
2.- Bieät-minh : Toång thuù rieâng cuûa kinh naày.
TOÅNG CÖÛ
CHAÙNH-VAÊN : Kinh ñaây troïng veà phaùp-taùnh, vôùi trong Phaùp-taùnh laïi chia coù Toång vaø Bieät, goàm hieäp chung laïi thì laø “Y chaùnh thanh-tònh, vaø, Tín; Nguyeän vaõng-sanh” laáy ñoù laøm Toân-Thuù.
CHUÙ-GIAÛI : Duøng caû hai thuyeát tröôùc, hieäp laïi thuyeát sau ñeå noùi ñoù, chung laøm “ Toân-Thuù”. Vì thuyeát tröôùc khoâng goàm y-baùo, chaùnh-baùo; thuyeát sau chöa roõ Tín, Nguyeän, neân phaûi hieäp chung laïi môùi khoûi thieáu soùt. Bôûi vì do caû y, chaùnh, tín, nguyeän, goàm giuùp laãn nhau môùi ñöôïc vaõng-sanh, maø cuõng khoâng ngoaøi moät caùi töï-taâm.
Chung laøm “Toân-Thuù” laø gì ?
So theo nhö kinh Hoa-Nghieâm : Vì kinh kia cuõng goàm chung caû caùc thuyeát “Nhôn-quaû, duyeân-khôûi”, vaø “Thaät-lyù phaùp-giôùi” laáy ñoù laøm Toân vaø Thuù. Neáu muoán phaân ra, thì caâu treân laøm Toân, caâu döôùi laøm Thuù; nghóa cuõng töï roõ. Baèng muoán theâm, thì kinh Hoa-Nghieâm kia theâm caâu “Baát-tö-nghì”, kinh Di-Ñaø ñaây cuõng theá.
BIEÄT MINH
CHAÙNH-VAÊN: Laïi phaân bieät maø noùi, thì thaønh naêm phaùp ñoái :
1.- Giaùo-nghóa ; 2.- Sö-lyù ; 3.- Caûnh-haïnh ;
4.- Haïnh-tòch ; 5.- Tòch-duïng.
Duøng laøm Toân vaø Thuù, (moãi moät ñoái laø moät toân-thuù, caû 5 ñoái laø 5 toân-thuù).
CHUÙ-GIAÛI: Moät: “Giaùo-nghóa moät phaùp-ñoái” laø sao? Laø duøng Giaùo laøm Toân, ñeå cho roõ nghóa laøm Thuù. Noùi caùi giaùo toân troïng phaùp nieäm Phaät vaõng-sanh ñaây, yù ñoù ra sao? Chính laø vì muoán cho chuùng-sanh hieåu roõ lôøi noùi trong kinh ñaây laø, y-baùo, chaùnh-baùo cuûa Phaät A-Di-Ñaø raát thanh-tònh trang-nghieâm, ñaëng sanh loøng tin nieäm Phaät vaø phaùp nguyeän seõ ñöôïc sanh veà nöôùc kia. Trong kinh giaùo coù nghóa nhö theá, ñoù laø Thuù; chôù khoâng phaûi chæ laø ngoân-ngöõ vaên-töï suoâng maø thoâi.
Hai: “Söï-lyù moät phaùp-ñoái” laø gì ? Laø duøng söï laøm Toân, khieán ngöôøi ngoä Lyù laøm Thuù. Nöông nôi vaên treân lôøi noùi daïy trong moät boä kinh ñeàu öôùc veà nghóa sôû-thuyeân, maø trong nghóa aáy laïi coù söï vaø lyù. Raèng toân trong nhöõng söï y-baùo, chaùnh-baùo, tín, nguyeän … yù ñoù ra sao? Chính laø muoán roõ baøy trong söï coù ñuû lôøi chí-lyù, ñoù laø Thuù; chôù khoâng phaûi chæ noùi nhöõng tích-söï duyeân suoâng maø thoâi.
Ba: “Caûnh vaø Haïnh moät phaùp-ñoái” laø gì? Duøng Caûnh laøm Toân, khieán ra Haïnh laøm Thuù. Caûnh töùc laø Lyù-sôû-quaùn, ñoái vôùi trí naêng-quaùn, neân goïi laø caûnh. Noùi “toân troïng lyù ñaây”, yù ñoù ra sao? Ñaõ bieát töï-taùnh saün coù Phaät A-Di-Ñaø, nôi taâm voán coù coõi Tònh-ñoä, chính muoán töùc nôi ñoù duøng laøm chôn caûnh, maø khoûi ra quaùn haïnh, chaáp-trì danh hieäu ñeå nieäm ñeán nhöùt-taâm baát-loaïn, ñoù laø Thuù; chôù khoâng phaûi chæ thoâng hieåu suoâng lyù ñaáy maø thoâi.
Boán: “Haïnh-Tòch moät phaùp-ñoái” laø gì? Duøng haïnh laøm Toân, khieán ñeán choã khoâng-tòch laøm Thuù. Nay toân troïng phaùp nieän Phaät vaø quaùn-haïnh ñaây yù noù ra sao? Bôûi do taâm theå ta tuy vaéng laëng, nhöng huaân-taäp thoùi nhieãm-oâ nhieàu ñôøi, neân nay heã chaïm caûnh thìø sanh tình, neáu khoâng tu quaùn-haïnh thì, daàu mieãn-cöôõng, daèn-eùp voïng-taâm, roát cuoäc khoâng phaûi laø ñaéc phaùp Ñònh-hueä bình-ñaúng (134). Nay y phaùp chaùnh-quaùn vaø chaáp-trì danh-hieäu, ñeán choã nhöùt taâm, thôøi trôû laïi caùi baûn-theå Khoâng-Tòch; ñoù laø Thuù; chôù chaúng nhöõng laøm caùi voïng-keá coù taïo-taùc maø thoâi.
Naêm: “Tòch-Dung moät phaùp-ñoái” laø gì? Duøng baûn theå Khoâng-Tòch laøm Toân, khieán sanh trí dieäu-duïng laøm Thuù. Noùi toân-troïng caùi theå vaéng-laëng ñaây, yù noù ra sao? Bôûi vì voïng-töôûng chaáp-tröôùc khoâng do ñaâu ñöôïc giaûi-thoaùt, nay chuoäng caùi vaéng thì, voïng heát, taâm qui-nhöùt, tòch-tònh ñeán cuøng-toät, taâm-theå saùng suoát. Duï nhö buïi heát, göông saùng, hình-aûnh naøo maø khoâng chieáu hieän? Choã goïi raèng: Ñaõ sanh veà nöôùc kia, chöùng ñaëng voâ-sanh-nhaãn, roài trôû vaøo ñöôøng sanh-töû, duøng voâ soá phöông-tieän, laøm Phaät-söï lôùn-lao dieäu-duïng ñoä-thoaùt chuùng-sanh raát nhieàu ñoù laø Thuù, chôù khoâng phaûi chæ ñaém-chaáp nôi choã vaéng-laëng suoâng maø thoâi.
Nhö vaäy möôøi moân laàn löïa sanh-khôûi laøm Toân vaøThuù.
BOÄ-LOAÏI SAI-BIEÄT ( phaân ra laøm ba phaàn)
1.- Minh-boä (Ñoàng boä vôùi kinh naày)
2.- Minh-loaïi (Ñoàng loaïi vôùi kinh naày)
3.- Phi-boä phi-loaïi (Chaúng phaûi boä loaïi nhöng cuõng nieäm Phaät).
I.- MINH-BOÄ
CHAÙNH-VAÊN: Ñaõ bieát kinh Di-Ñaø ñaây, Toân-Thuù roäng saâu, nhöng chöa bieát ñoàng vôùi boä naøo, loaïi naøo vaø coù maáy thöù? Tröôùc noùi roõ veà boä. Boä coù hai thöù :
1.- Ñaïi baûn; 2.- Kinh Di-Ñaø naày.
CHUÙ-GIAÛI: Boä laø caùc boån ñoàng-qui veà moät boä, maø vaên-nghóa coù roäng vaø heïp. Roäng nhö kinh Ñaïi-Boån, heïp laø kinh ñaây (Di-Ñaø).
Ñaïi-Boån coù saùu teân :
1.- Voâ-löôïng bình-ñaúng thanh-tònh Giaùc kinh; Ñôøi Haäu-Hôùn, Ngaøi Chi-Laâu-Ca saùm dòch (135).
2.- Voâ-Löôïng-Thoï kinh; Ñôøi Taøo-Nguïy, Ngaøi Khöông-Taêng-Khaûi dòch.
3.- A-Di-Ñaø kinh ñoàng moät teân vôùi kinh ñaây; Ñôøi Ngoâ, Ngaøi Chi-Khieâm dòch.
4.- Voâ-Löôïng-Thoï Trang-nghieâm kinh; Ñôøi Toáng, Ngaøi Phaùp-Hieàn dòch.
5.- Ruùt trong kinh Baûo-Tích, quyeån thöù 18, teân laø Voâ-Löôïng-Thoï Nhö-Lai Hoäi; Ñôøi Ñöôøng, Ngaøi Boà-ñeà Löu-Chí dòch.
6.- Teân Phaät-thuyeát Ñaïi A-Di-Ñaø kinh; Ñôøi Toáng, huyeän Long-Thô, Cö-só Vöông-Nhöït-Höu, toùm ruùt cuûa boán nhaø dòch tröôùc, so-saùnh laøm moät boä, duy tröø boä Baûo-Tích, oâng chöa kòp xem.
Song naêm nhaø dòch treân, laãn nhau coù khaùc vaø ñoàng, nhö : Ñôøi Haùn, ñôøi Ngoâ hai nhaø dòch aáy, vôùi 48 lôøi nguyeän, chæ coøn phaân nöûa laø 24 thoâi, coøn bao nhieâu lôøi vaên ñaïi-ñoàng, tieåu-dò, (phaàn lôùn ñoàng thau, chæ khaùc laø phaàn nhoû).
OÂng Vöông-Nhöït-Höu chung laáy vaên cuûa naêm nhaø dòch, so-saùnh laáy choã giaûn-dò vaø roõ raøng, löu-thoâng ñôøi nay, lôïi- ích raát lôùn. Nhöng OÂng khoâng theo baûn chöõ Phaïm, chæ chaâm-chöôùc theo vaên Taøu, neân chöa ñuùng pheùp dòch. Phaûi chi OÂng duøng baûn chöõ Phaïm ñeå dòch laïi, thì thaønh saùu nhaø dòch, khoâng ai pheâ-bình ñöôïc. Vì theá, neân OÂng khoâng noùi dòch, maø chæ noùi giaûo-chaùnh thoâi. Laïi trong ñoù coù choã boû choã duøng, oâng theo vaên xöa, nhöng cuõng coù choã laáy chöa heát.
Nhö ba böïc vaõng-sanh, theo baûn dòch ñôøi nhaø Nguïy, ñeàu noùi “Phaùt Boà-ñeà taâm”, maø OÂng Vöông-Nhöït-Höu chæ noùi baäc trung môùi phaùt Boà-ñeà taâm, böïc haï khoâng phaùt, baäc thöôïng hoaøn toaøn khoâng noùi ñeán. Theá thì treân döôùi maát thöù lôùp. Vaû laïi trong vaên noùi: Ngöôøi coù nhieàu thieän-caên, laø hoaøn-toaøn chæ cho ngöôøi phaùt taâm Boà-ñeà. Ba böïc tuy khoâng ñoàng, nhöng vaãn ñoàng moät ñieàu laø coù phaùt-taâm aáy, laøm ñieåm chính cuûa söï vaõng-sanh, theá maø oâng laïi boû ñi, neân noùi oâng laáy coù choã chöa heát.
Song nay giaûi lôøi Sôù-Sao kinh naày, vôùi choã vieän-daãn, veà nghóa thôøi goàm thaâu caû naêm nhaø dòch, veà lôøi leõ thôøi phaàn nhieàu theo vaên cuûa oâng Vöông-Nhöït-Höu, bôûi vì baûn dòch cuûa oâng aán-haønh ñöôïc löu thoâng, ngöôøi ñôøi thöôøng duøng, ai ai cuõng quen thaáy. Coøn naêm baûn kia chæ ruùt chuùt ít, phaàn ñaïi khaùi thì laáy kinh Ñaïi-Boån laøm muïc-tieâu. Neân vôùi caû saùu moùn treân, ñeàu goïi laø Ñaïi-boån. Kinh Di-Ñaø ñaây keâu laø Tieåu-Boån; Duø vaên coù nhieàu vaø ít, chôù nghóa khoâng hôn khoâng keùm, neân cho thuoäc veà ñoàng-boä.
2.- MINH-LOAÏI
CHAÙNH-VAÊN : Minh-loaïi laø gì ? Noù coù ba thöù : 1.- Quaùn-kinh ; 2.- Coå-AÂm-Vöông kinh ; 3.- Haäu xuaát A-Di-Ñaø keä kinh.
CHUÙ-GIAÛI : Loaïi laø gì ? Loaïi, nghóa laø khoâng ñoàng boä, nhöng ñoàng moät loaïi. Thí-duï nhö anh em chuù baùc, tuy khoâng ñoàng moät cha meï, maø ñoàng moät oâng noäi, baø noäi, cuõng goïi laø anh em ngang vai, anh em ngang haøng, neân noùi laø ñoàng-loaïi.
Quaùn-Kinh laø gì ? Kinh “Quaùn Voâ-Löôïng-Thoï Phaät” noùi ñuû 16 phaùp dieäu-quaùn vaø nhöùt-taâm tam-quaùn, roõ nhö lôøi Sôù-Sao cuûa boån kinh aáy noùi.
Khi Phaät ôû taïi Chieâm-Ba-Ñaïi-Thaùnh, nôi ao Daø-Daø-Linh, cuøng vôùi100 thaày Byù-Soâ noùi kinh Coå AÂm-Vöông. Trong kinh aáy noùi: Neáu coù boán chuùng thoï trì danh-hieäu cuûa Phaät A-Di-Ñaø, ñeán khi maïng chung, seõ ñöôïc Phaät vaø Thaùnh-chuùng tieáp-daãn vaõng-sanh v.v…
Kinh Haäu-xuaát-Keä laø kinh gì? Kinh naày töø ñaàu chí cuoái, chæ toaøn laø noùi baèng keä (136) neân goïi laø boä Daø-Ñaø. Trong boä aáy noùi: “Ngöôøi phaùt-nguyeän duï nhö chö Phaät”; maø vôùi 48 lôøi theä-nguyeän, chæ coøn phaân nöûa laø 24 lôøi nguyeän. Cuõng ñoàng vôùi hai nhaø dòch ñôøi Ngoâ, ñôøi Hôùn. Nhöng 48 lôøi nguyeän töø xöa ñeán nay tuyeân-truyeàn ñaõ laâu; 24 lôøi nguyeän aáy hoaëc laø baûn chöõ Phaïm ñöùt, thieáu cuõng chöa bieát chöøng?
Coù ngöôøi hoûi : Kinh Coå-AÂm-Vöông cuõng noùi trì-danh, vì sao khoâng ñoàng boä vôùi kinh naày ?
Ñaùp : Do vì lôøi chuù kinh kia tuy cuõng coù noùi phaùp trì-danh, nhöng maø troïng veà phaùp trì-chuù hôn.
3.- PHI-BOÄ PHI-LOAÏI
CHAÙNH-VAÊN: Xeùt, roõ “Phi-boä phi-loaïi” laø nhöõng boån kinh khoâng phaûi ñoàng boä vaø ñoàng loaïi, nhöng cuõng noùi keøm veà phaùp moân Tònh-Ñoä. Nhö kinh Hoa-Nghieâm, kinh Phaùp-Hoa vaø Luaän-Khôûi-Tín v.v… Laïi daàu khoâng phaûi boä loaïi, nhöng maø trong aáy cuõng noùi veà phaùp chuyeân trì danh-hieäu, nhö kinh Vaên-Thuø Baùt-Nhaõ.
CHUÙ-GIAÛI : “Cuõng coù noùi keøm” laø gì? Ngoaøi nhöõng kinh ñoàng-boä ñoàng-loaïi ra, coøn coù nhöõng kinh tuy khoâng chuyeân noùi veà Phaùp-moân Tònh-ñoä, nhöng trong aáy cuõng coù noùi ñeán lôøi khuyeán-taùn vaõng-sanh Tònh-ñoä, nhö kinh Hoa-Nghieâm phaåm Haïnh-Nguyeän ñaõ noùi : “Möôøi lôøi ñaïi nguyeän lôùn vaø roát sau laïi noùi cuõng do möôøi ngueän chuùa aáy, ñeå daãn-daét veà nöôùc Cöïc-Laïc” aáy vaäy.
Nhö trong kinh Phaùp-Hoa noùi: “Ngöôøi naøo tuïng kinh naày (Phaùp-Hoa) khi maïng-chung (cheát) seõ ñöôïc sanh veà theá-giôùi Cöïc-Laïc cuûa Phaät A-Di-Ñaø”, thieät vaäy. Veà Luaän-Khôûi-Tín, nhö trong khoa Giaùo-Khôûi tröôùc ñaõ noùi. Hai chöõ vaân-vaân (v.v…) laø: Nhö kinh Quaùn Phaät tam-muoäi, kinh Thaäp-Truï veà ñoaïn keát vaø caùc kinh ñeàu noùi ñeán Phaùp-moân Tònh-ñoä truøng truøng khoâng phaûi moät. Nhö lôøi Taïp-daãn trong vaên sau seõ roõ. Vôùi kinh Vaên-Thuø Baùt-Nhaõ, cuõng seõ noùi roõ trong vaên << Chaáp trì danh-hieäu” sau.
DÒCH-THÍCH TUÏNG TRÌ (phaân ra laøm 5 phaàn)
1.- Minh-dòch. (Noùi vieäc phieân-dòch)
2.- Minh-thích. (Noùi vieäc giaûi-thích)
3.- Minh-tuïng. (Noùi vieäc tuïng coù ích)
4.- Minh-trì. (Noùi trì danh coù linh-nghieäm)
5.- Keát-khuyeán. (Lôøi keát ñeå khuyeân)
1. – MINH DÒCH
CHAÙNH-VAÊN: Ñaõ bieát kinh naày, naøo boä, loaïi, roäng, naøo heïp, ñoàng, khaùc vôùi nhau nhö theá roài, nhöng chöa bieát kinh naøy dòch veà thôøi-ñaïi naøo, coù bao nhieâu nhaø dòch? Cho ñeán ngöôøi chuù-thích môû roäng laø ai? Nhöõng ngöôøi ñoïc tuïng thoï trì laø linh nghieäm gì ?
Tröôùc heát noùi roõ coù hai nhaø dòch: 1.- Ñôøi Dao-Taàn Ngaøi Tam-Taïng Phaùp-sö “ Cöu-Ma-La-Thaäp”, dòch boä kinh “Phaät thuyeát A-Di-Ñaø” töùc boä kinh naày.
CHUÙ-GIAÛI: Chöõ Dao-Taàn , nghóa laø thöôû ñôøi Chaâu coù nhaø Dinh-Taàn; Nam Baéc Trieàu coù nhaø Phuø-Taàn vaø Dao-Taàn (137). Nay noùi Dao-Taàn, laø ñeå phaân bieät vôùi Phuø-Taàn vaø Dinh-Taàn kia.
Tam-Taïng, töùc laø ngöôøi hoïc thoâng ba taïng: taïng Kinh, taïng Luaät vaø taïng Luaän, theâm gioûi caû tieáng Hoa (Taøu) tieáng Phaïm (Brahma) nöõa.
Chöõ Phaùp-sö nghóa laø ngöôøi nhaän-laõnh ñöôïc Phaät-phaùp, dieãn-giaûng daïy baûo, laøm moâ-phaïm trong chuùng.
Cöu-Ma-La-Thaäp, laø tieáng Phaïm, ñoïc ñuû laø: Cöu-ma-la-kyø-baø-Thaäp; naêm chöõ treân, dòch laø “ñoàng-thoï” (tuoåi treû ñöùc cao); chöõ Thaäp laø ngöôøi thoâng-thaïo caùc moân vaên-töï cuûa phöông ñaây (Taøu) hieäp caû Taøu vaø Phaïm chung keâu laø “La-Thaäp”.
“Dòch” laø ñoåi. Nghóa laø ñoåi tieáng Phaïm thaønh tieáng Taøu, theo saùch Chaâu-Leã noùi Chuû quaûn tieáng noùi thuoäc veà boán phöông, moãi phöông ñeàu coù oâng Quan thoâng-thaïo tieáng phöông aáy. Nhö oâng Quan phöông Baéc noùi laø “Dòch”. Do kinh naày, töø xöù Taây Thieân-Truùc ñem sang nöôùc Ñoâng-Ñoä, maø noùi raèng “Dòch”, laø vì ñôøi nhaø Hôùn oâng Quan phía Baéc (nöôùc Taøu) goàm thoâng caû tieáng Taây Thieân-Truùc nöõa, neân khi ñöùc Ma-Ñaèng beân Taây-Truùc môùi ñeán Taøu, oâng beøn goïi laø “Dòch”. Nay cuõng caên-cöù theo ñaây.
Xeùt boån truyeän cuûa Ngaøi Phaùp-sö La-Thaäp, chính laø ngöôøi nöôùc Trung Thieân-Truùc. Cha Ngaøi teân laø Cöu-Ma La-Dieäm doøng-doõi laøm chöùc Töôùng-quoác (Quan Thöøa-töôùng) laïi boû chöùc, ñi du-lòch qua nöôùc Ku-che (Cöu-Ty); Vua nöôùc aáy (138) ñem em gaùi gaû cho, sanh ra Ngaøi. Khi Ngaøi vöøa sanh saün coù tinh-thaàn saùng suoát; naêm leân baûy tuoåi, moät hoâm theo meï vaøo chuøa, thaáy caùi baùt baèng saét Ngaøi laáy ñoäi thöû leân ñaàu, thoaït nghó: Baùt naøy naëng quaù laøm sao ta ñoäi noåi. Töùc thì baùt aáy quaù naëng boäi phaàn. Ngaøi khoâng theå ñoäi ñöôïc. Ngaøi lieàn toû ngoä ñöôïc lyù”Vaïn-phaùp duy-taâm”, hoïc roäng nhôù dai, khoâng ai saùnh kòp. Bôûi coøn tuoåi treû maø ñöùc-haïnh cao caû, neân goïi laø “Ñoàng-Thoï”.
Ñaõ hoïc thoâng qua ba taïng, töø phöông Ñoâng vua nöôùc Ku-Che(Cöu-Ty). Vua naày môùi laäp Phaùp toaø Sö-töû baèng vaøng môøi Ngaøi ngoài leân thuyeát-phaùp. Baáy giôø chuùa Phuø-Kieân chieám laáy nöôùc Taàn, saép ñem binh qua ñaùnh laáy Taây-Vöùc. Boãng gaëp Quan Thaùi-söû vaøo taâu: “Baåm Chuùa-Thöôïng, Tieåu-thaàn xem Thieân-vaên thaáy hieän moät ngoâi sao laï ôû Taây-Vöùc, chaéc coù baäc Ñaïi-ñöùc trí-nhôn vaøo giuùp Trung-Quoác”. Chuùa Phuø-Kieân noùi: “Traãm nghe beân nöôùc Ku-Che (Cöu-Ty) coù Ngaøi La-Thaäp, phaûi chaêng laø ngoâi sao aáy?” Roài lieàn sai töôùng-soaùi Löû-Quang (139) ñi ñaùnh nöôùc Cöu-Ty. Khi saép haønh binh chuùa Phuø Kieân baûo Löû-Quang raèng : “Traãm ñaây khoâng phaûi ham muoán ñaát ñai môû roäng bieân-cöông maø duøng binh ñaâu. Chæ vì Traãm nghe ngaøi La-Thaäp laø ngöôøi hieåu saâu phaùp-töôùng cuûa Phaät, coù theå laøm gieàng moái cho keû haäu-hoïc. Neáu khanh ñaùnh thaéng ñöôïc nöôùc Cöu-Ty roài phaûi laäp töùc chaïy traïm ñeå hoä toáng ñöa Ngaøi La-Thaäp veà ñaây cho Traãm gaáp”.
Baáy giôø, Löû-Quang chieán-thaéng nöôùc Cöu-Ty, beøn chôû Ngaøi La-Thaäp veà. Nhöng ñi môùi nöûa ñöôøng nghe tin chuùa Phuø-Kieân bò Dao-Traønh laøm haïi, neân Löû-Quang khoâng veà nöôùc maø ôû laïi Löông-Chaâu. Ngaøi La-Thaäp vì theá neân khoâng ñöôïc ñeán nöôùc Taàn.
Sau Dao-Traønh cuõng nghe danh tieáng Ngaøi, qua thænh nhöng Löû-Quang khoâng cho. Dao-Traønh cheát, con Dao-Traønh laø Dao-Höng coá thænh, song Löû-Quang cuõng khoâng cho. Nhôn ñoù cöû Dao-Höng ñi ñaùnh, chaùu Löû-Quang thua, ñaàu haøng nöôùc Taàn. Baáy giôø môùi röôùc ñöôïc Ngaøi La-Thaäp vaøo aûi, toân kænh Ngaøi leân laøm chöùc Quoác-sö.
Ngaøi xem kinh cuõ, nghóa phaàn nhieàu sai laïc, khoâng hieäp vôùi boån chöõ Phaïm. Ngaøi beøn trieäu-taäp caùc thaày sa-moân nhö oâng : Taêng-Trieäu, Taêng-Dueä, taát caû hôn 800 ngöôøi, môùi dòch ra kinh, luaän treân 300 quyeån ñeàu thaáu suoát nguoàn-taâm, môû baøy lyù-nhieäm.
Tröôùc khi saép tòch, Ngaøi nhoùm chuùng laïi noùi: Toâi nguyeän nhöõng kinh cuûa toâi dòch, löu-truyeàn ñôøi sau ñöôïc thoâng-duïng khaép caû, nay ñoái tröôùc chuùng, toâi phaùt lôøi theä thaønh thaät: “Neáu kinh saùch cuûa toâi diïch khoâng sai laàm, thì sau khi ñoát thaân, cuoáng löôõi toâi khoâng chaùy naùt”.
Ngaøi tòch ôû ñaát Tröôøng-an, nhaèm nieân-hieäu Hoaèng-Thæ, naêm thöù 11(140) thaùng 8, ngaøy 20. Sau khi laøm leã traø-tyø, cuûi chaùy heát, xaùc ngaøi tieâu, maø cuoáng löôõi vaãn coøn nguyeân veïn nhö luùc soáng.
Nay kinh naày, ngaøi La-Thaäp dòch, cuoáng löôõi khoâng hö, cuøng vôùi chö Phaät töôùng löôõi roäng daøi ñeå khen ngôïi kinh ñaây, hieäp laïi maø quaùn xeùt thì, lôøi Phaät noùi thaät khoâng sai; do nôi ñaây laïi caøng theâm tin.
CHAÙNH-VAÊN: Hai: Kinh “Xöng Taùn Tònh-Ñoä Phaät Nhieáp-Thoï”, ñôøi Ñöôøng, ngaøi Tam-taïng Phaùp-sö Huyeàn-Trang dòch.
Hai kinh hieäp laïi so-saùnh, phaàn lôùn ñoàng nhau, chæ khaùc chuùt ít, ngöôøi ñôøi yeâu chuoäng, phaàn nhieàu ñeàu theo baûn nhaø Taàn.
CHUÙ-GIAÛI: Ngaøi Huyeàn-Traùng phaùp sö : Nguyeân laø con nhaø hoï Traàn, ngöôøi ôû huyeän Haàu-Thò, xuaát thaân taïi Chaâu Laïc-Döông; ñôøi nhaø Ñöôøng (141). Thöôû nhoû gaëp nhieàu hoaïn-naïn theo anh tröôûng laø oâng Kieán phaùp-sö, xuaát-gia ôû chuøa Tònh-Truï, naêm leân 11 tuoåi tuïng kinh Duy-Ma vaø Phaùp-Hoa boãng nhieân giaùc-ngoä (phaùt-hueä) ngöôøi ñôøi khoâng ai saùnh kòp, 21 tuoåi giaûng boä Taâm-Luaän khoâng caàn xem vaên-töï, maø noùi thoâng nhö nöôùc chaûy. Ngöôøi ñôøi taëng Ngaøi laø Thaàn-Nhôn (nguôøi hay nhöùt).
Hoaøng-Hieäu Trinh-Quaùn maêm thöù ba (142) ngaøi qua Taây-Vöùc (Aán-Ñoä) thænh kinh, gaëp ñuû moïi söï nguy hieåm, ñöôøng gian-nan, traûi qua moät traêm naêm möôi nöôùc môùi ñeán nöôùc Xaù-Veä (143) thænh hôn 600 boä kinh.
Ñeán naêm Hoaøng-Hieäu Trinh-Quaùn thöù 19, (114) trôû veà kinh ñoâ nöôùc Taøu, ôû taïi ñeàn Ngoïc-Hoa, phieân-dòch Kinh, Luaän, toång coäng 1.330 quyeån.
Khi ngaøi ñaõ giaø bònh, naèm thaáy coù boâng sen traéng lôùn vaø töôùng-haûo cuûa Phaät. Ngaøi naèm yeân beân höõu choàng chôn laïi maø tòch; xaùc ñeå hai thaùng maø dieän maïo nhö luùc coøn soáng (145).
Nhaéc laïi ngaøy tröôùc, khi Ngaøi qua Taây-Vöùc thænh kinh, Ngaøi voã caây Toøng ôû chuøa Linh-Nham Ngaøi theä, vaø daën raèng: Ta ñi qua phöông Taây, ngöôi phaûi ngaû veà phöông Taây, luùc ta trôû veà phöông Ñoâng, ngöôi cuõng ngaõ veà phöông Ñoâng nheù. Daën theá roài Ngaøi ñi, thì caây Toøng y lôøi daën cuûa ngaøi, ngaû veà phöông Taây daøi ñeán hai tröôïng. Moät hoâm boãng nhieân noù ngaû trôû laïi phöông Ñoâng (146) ñeä-töû möøng noùi raèng : Thaày saép veà! Quaû nhieân ngaøi veà thaät. Ngöôøi ñôøi goïi caây Toøng aáy laø : Mai-ñaûnh-Toøng (147).
Xeùt lôøi theä nguyeän cuûa Ngaøi chôn thaät, neân muoán chi ñöôïc naáy, khoâng sai. Nhö vaäy cuoáng löôõi cuûa ngaøi La-Thaäp khoâng hö, cuøng vôùi cuoáng löôõi roäng daøi cuûa chö Phaät, vaãn ñoàng moät yù. Neân vôùi kinh Ngaøi dòch ñaây, ñaâu chaúng tin ö ?
Hieäo laïi so saùnh : Laø nghóa hieäp tröôùc saùnh sau maø dòch truøng laïi vaäy. Ñaïi-ñoàng, Tieåu-dò: laø tieáng Phaïm coù hôi khaùc, vaø lôøi noùi coù nhieàu ít, nhö chöõ Haèng-Haø, coù boån dòch laø Caêng-Giaø (148) vaø saùu phöông, hoaëc noùi laø möôøi phöông chaúng ñoàng nhau. Nhöng ñaïi-yù vaãn moät (khoâng traùi nhau).
Phaàn nhieàu theo baûn nhaø Taàn, laø kinh Phaùp-Hoa coù ba nhaø dòch, maø baûn dòch cuûa nhaø Taàn thaïnh-haønh hôn. Kinh naày hai nhaø dòch cuõng laïi nhö theá.
2.–MINH-THÍCH
CHAÙNH-VAÊN: Keå ñaây noùi ngöôøi giaûi-thích kinh naày. Veà Luaän thì coù ngaøi Thieân-Thaâu Boà-Taùt laøm ra boä “Voâ-Löôïng-Thoï Kinh Luaän”. Giaûi thì coù ngaøi Töø-Aân laøm lôøi Thoâng-Taùn, Ngaøi Haûi-Ñoâng laøm lôøi sôù, Ngaøi Coâ-Sôn laøm lôøi sôù, cho ñeán Ngaøi Ñaïi-Höïu laøm boä Löôïc-Giaûi v.v…
CHUÙ-GIAÛI: Ngaøi Thieân-Thaân Boà-Taùt thöôøng nhaäp phaùp ñònh “Nhöït-Quang” (149) leân noäi-vieän cung trôøi Ñaâu-suaát tham hoïc vôùi ñöùc Töø-Thò (Di-Laïc), roài vieát ra boä “Voâ-Löôïng-Thoï kinh Öu-Baø-Ñeà-Xaù” Öu-Baø-Ñeà-Xaù Taøu dòch: Phaân-Bieät-Nghóa. Ngaøi Töø AÂn phaùp-sö teân laø Khuy-Cô, chaùu oâng Huaát-Trì Kænh-Ñöùc Ngaøi Huyeàn-Traùng ñoä cho ñi xuaát-gia, hoïc thoâng kinh Ñaïi-thöøa, Tieåu-thöøa laøm lôøi Sôù giaûi caùc kinh, tính hôn 100 quyeån. Giaûi boä kinh “Di-Laëc-Haï-Sanh”, trong ngoøi buùt ñaëng 27 hoät ngoïc Xaù-Lôïi. Ngaøi coù vieát moät quyeån kinh “Di-Ñaø Thoâng-Taùn” ñeå chæ baøy nghóa coát-yeáu Taây-phöông Tònh-ñoä.
Ngaøi Haûi-Ñoâng phaùp-sö teân Nguyeân-Hieåu, Sôù giaûi kinh naày, ñaïi khaùi caên-cöù theo Luaän laøm chuû. Ngaøi Coâ-Sôn-Vieân phaùp-sö, laøm lôøi Sôù caû möôøi boä kinh ñeå löu-thoâng (15), maø lôøi sôù kinh ñaây laø moät phaàn trong aáy.
Caùc Ngaøi : Ngaøi Nghóa-Uyeân, ngaøi Tònh-Giaùc, ngaøi Vieät-Kheâ vaân vaân, nhieàu ngaøi giaûi thích laém nhöng maø phaàn nhieàu laïc maát. Ñeán ñôøi nhaø Nguyeân, Ngaøi Ñaïi-Höïu phaùp-sö, môùi coù laøm boä Löôïc-Giaûi. Nay ñaây duy coøn nhöõng lôùi Sôù cuûa Ngaøi Haûi-Ñoâng, Ngaøi Vieät-Kheâ vaø Ngaøi Ñaïi-Höïu maø thoâi.
Laâu ñôøi, ngöôøi maát, kinh laïc giaùo lôø, thaønh thöû laøm cho phaùp-moân roäng lôùn saâu xa nhö theá maø moãi ngöôøi khoâng nhaän hieåu ñöôïc, ñaâu khoâng buoàn ö ?
CHAÙNH-VAÊN: Hoaëc luaän nhöõng keû xa vaâng yù Phaät, môû roäng toân maãu, nhö laø: laøm Luaän laøm Vaên, laøm Taäp, laøm Luïc, laøm Truyeän, laøm Keä, laøm Phuù, laøm Thi, laãn nhau khen ngôïi, soá aáy khoâng nhöõng soá öùc (151), ñaâu chaúng ñinh-ninh khaån caùo, caûm-khaùi, bi-ca, khuyeán caû chuùng meâ-löu ñoàng veà con ñöôøng giaùc-ngoä. Vaäy chuùng ta moät phen xem ñeán, ñaâu chaúng ghi loøng ! !
CHUÙ-GIAÛI : Vaên tröôùc chæ nhöõng ngöôøi chuù-giaûi kinh naày, vaên ñaây noùi ña soá ngöôøi coù nhöõng lôøi khen ngôïi coõi Tònh-ñoä, khoâng theå bieân ñuû.
Laøm luaän nhö caùc boä “Thaäp-Nghi-Luaän”. “Baûo-Vöông-Luaän” (152) v.v… laøm Vaên nhö “Vaên cuûa Ngaøi Long-Thô”, “Vaên cuûa Ngaøi Voâ-Taän” (153) v.v… laøm Taäp nhö “Taäp-Quyeát-Nghi”. “Chæ-Qui” v.v… laøm Luïc nhö boä “Tònh-ñoä Töï-Tín” v.v… laøm Truyeän nhö boä “Tònh-ñoä Löôïc-Truyeän” v.v… laøm Keä nhö “Keä Kænh-Loä Tu-Haønh” v.v… (154) laøm Phuù nhö baøi “Thaàn-Theâ An-Döôõng” (155) v.v… laøm Thi nhö
“Thi-Chö-Gia Hoaøi-Tònh-Ñoä” (156) v.v…
“Caùo” maø noùi raèng “Khaån” laø lôøi chôn-thaønh, troâng mong ai naáy tín thoï vaâng lôøi laøm theo.
“Ca” maø noùi raèng “Bi” laø lôøi buoàn thaûm, hoaëc vì quaù caûm-khích maø thoát ra.
Chöõ leä cuõng nhö soá “Chaúng nhöõng soá öùc” laø noùi Soá quaù nhieàu khoâng theå duøng soá öùc ñeå tính keå cho heát. Ñaây laø böïc Hieàn, Thanh khen ngôïi phaùp-moân Tònh-ñoä, ngaøn vaïn lôøi khoâng nhaøm, laëp ñi noùi laïi nhieàu laàn, muïc ñích muoán ñem heát chuùng-sanh trong bieån sanh töû, ñeå veà coõi Phaät maø thoâi.
Vaäy chuùng ta nay phaûi mang ôn baùo ñöùc, khaéc coát ghi loøng, laàn löõa löu thoâng, thay nhau khuyeán daãn. Neáu cöù caát kyõ khoâng xem, xem maø khoâng tin, nhöõng haïng aáy chaúng noùi laø lôøi daïy treû thô, thôøi cuõng noùi laø lyù-luaän kyù-nguï (nhaûm-nhí). Nhöõng haïng nhö theá, thoâi ñaønh cam phaän, chôù bieát laøm sao? !
3. – MINH-TUÏNG
CHAÙNH-VAÊN: Keå noùi söï lôïi ích cuûa ngöôøi tuïng kinh naày, nhö “Cuoáng löôõi khoâng hö, nhaïc trôøi röôùc veà Tònh-ñoä”, vöøa giaûi-oan vöøa vaõng-sanh. Tuïng chöa heát quyeån maø ngoài tòch; veà Cöïc-Laïc nhö vaøo Thieàn-ñònh; khi cheát thaáy hoa sen traéng, ñaøi baïc ñoåi thaønh ñaøi vaøng, nhaïc dôû qua roài, nhaïc hay tieán ñeán.
CHUÙ-GIAÛI: Cuoáng löôõi khoâng hö laø :Trong boä Trí-Ñoä-Luaän noùi : Coù vò Bí-soâ tuïng kinh Di-Ñaø, khi saép laâm-chung noùi vôùi caùc ñeä-töû raèng: “Coù Phaät A-Di-Ñaø vaø caùc vò Thaùnh-chuùng ñeán röôùc ta kia”. Sau khi hoûa-thieâu thaân chaùy maø cuoáng löôõi khoâng naùm, saéc töôùng töï nhieân.
“Nhaïc trôøi röôùc veà Tònh-ñoä” laø : Ñôøi Toáng, oâng Ñöôøng-Theá-Löông tuïng kinh Di-Ñaø möôøi muoân bieán. Moät haâm baûo ngöôøi nhaø raèng: “Phaät ñeán nöôùc ta”. Noùi roài laïy Phaät, ngoài maø qua ñôøi. Ñeâm aáy coù ngöôøi ñi buoân, nghæ treân nuùi Ñaïo-vò, naèm ruoäng thaáy phöông Taây coù haøo-quang laï vaø traøng-phan, höông-hoa laêng xaêng, tieáng nhaïc veùo von, treân khoâng coù tieáng keâu raèng: “OÂng Ñöôøng-Theá-Löông ñaõ sanh veà Tònh-ñoä”.
“ Vöøa giaûi oan, vöøa vaõng-sanh” laø : Ñôøi Toáng ñaát Thöôïng Ngu, coù teân Phuøng-Maân, luùc treû öa ñi saên baén, thaáy con raén lôùn, caàm maùc (dao), muoán tôùi ñaâm. Luùc aáy con raén ôû döôùi goäp ñaø muoán moå (caén) con boø ngheù (con) OÂng Phuøng-Maân laên ñaù treân goäp xuoáng ñeø raén ñeán cheát. Raén thöôøng bieán laøm loaøi yeâu quaùi ñeå haïi Phuøng-Maân. Nhöng Phuøng-Maân nhôø tu phaùp saùm-hoái, nieäm Phaät nhieàu naêm, raén khoâng laøm haïi ñöôïc. Moät hoâm Maân môøi caùc baïn ñoàng tu trong hoäi”Tònh-Ñoä” tuïng kinh Di-Ñaø, roài Maân chaáp tay nieäm Phaät maø qua ñôøi.
“Tuïng chöa heát quyeån ngoài tòch” laø : Ñôøi nhaø Taàn, coù ngaøi Tri-Tieân phaùp-sö hieäu Chôn-Giaùo ôû chuøa Baïch-Lieân, ngaøi xaây maët veà höôùng Taây, tu phaùp Thaäp-nieäm 13 naêm, moät ngaøy 12 thôøi, khoâng taïm nghæ.
Moät hoâm ngaøi hôi bònh, baûo teân Quaùn-Ñöôøng haønh-nhôn tuïng-kinh Di-Ñaø, tuïng chöa heát quyeån, ngaøi ngoài an nhieân maø qua ñôøi.
Veà Cöïc-Laïc nhö vaøo Thieàn-ñònh: Ñôøi Toáng ngaøi Thích-Xöû-Khieâm tinh-taán tu phaùp Tònh-ñoä, moät hoâm tuïng kinh Di-Ñaø xong, vaø khen ngôïi phaùp Tònh-ñoä ngaøi baûo trong chuùng raèng : Ta duøng baûn taùnh voâ-sanh maø sanh veà Tònh-ñoä. Noùi roài ngaøi ngoài ngay thaúng nhö vaøo Thieàn-ñònh, thoaït vaäy maø tòch.
Luùc cheát thaáy hoa sen traéng: Ñôøi Taán coù baø Chung-AÅu ngöôøi ôû quaän Gia-Hoøa, moãi ngaøy tuïng möôøi bieán kinh Di-Ñaø, nieäm Phaät khoâng thoâi. Moät hoâm baø baûo caùc con raèng: “ Ta thaáy hoa sen traéng voâ soá, caùc vò thaùnh ñeán röôùc ta”. Baø noùi vöøa döùt lôøi lieàn ngoài ngay thaúng maø taét thôû.
Ñaøi baïc ñoåi ñaøi vaøng: Ngaøi Hoaøi-Ngoïc Thieàn-sö, ngöôøi ôû ñaáy Thai-Chaâu, thaân maëc aùo vaûi, moãi ngaøy aên moät böõa, thöôøng ngoài, khoâng naèm, tinh-taán nieäm Phaät. Ngaøi tuïng 30 muoân bieán kinh Di-Ñaø. Moät hoâm ngaøi thaáy Thaùnh-chuùng beân Taây-phöông Tònh-ñoä nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, coù moät vò tay böng ñaøi baïc töø cöûa soå ñi vaøo. Ngaøi Hoaøi-Ngoïc than raèng : “Suoát ñôøi toâi tinh-taán theà ñöôïc ñaøi vaøng. Vì sao nay ñöôïc caùi naày? “
Noùi theá ñaøi baïc lieàn aån maát. Ngaøi Hoaøi-Ngoïc quaù caûm khích laïi caøng tinh-taán boäi phaàn. 21 ngaøy sau, thaáy Phaät ñaày giöõ hö -khoâng , ngaøi lieàn baûo ñeä-töû raèng: “Ñaøi vaøng ñeán röôùc ta sanh veà Tònh-ñoä”. Roài ngaøi noùi baøi keä mæm cöôøi maø tòch. Quan thaùi thuù ôû quaän aáy teân Ñoaøn-Coâng, laáy laøm laï, môùi laøm baøi thi khen ngôïi, coù caâu: “Chi ñeâ chæ vò, quaùi kim ñaøi” (157).
Nhaïc dôû ñi roài, nhaïc hay tieáp ñeán: Ñôøi Nguyeân coù oâng Töû-Hoa Thieàn-sö, trong nieân- hieäu Ñaïi-lòch naêm thöù chín (158) ôû chuøa Quan-AÂm, taïi ñaát Nhuaän-Chaâu, tuïng kinh Di-Ñaø roøng saùu thaùng. Moät hoâm Ngaøi caûm bònh, ñeâm ñoù nghe muøi höông vaø tieáng nhaïc treân hö-khoâng coù tieáng baûo raèng: “Nhaïc dôû qua roài, nhaïc hay tieáp ñeán, ngöôøi seõ vaõng-sanh”. Theá roài oâng nieäm Phaät giaây laâu maø tòch. Muøi höông haï suoát ngaøy chöa tan.
CHAÙNH-VAÊN: Laïi nhö bieân cheùp kinh naày thì caûm hoùa ñöôïc moïi ngöôøi; dieãn-giaûng thì coù ñieàm laønh chim Baïch-Haïc.
CHUÙ-GIAÛI: Bieân taû: Ñôøi Ñöôøng coù ngaøi Thieän-Ñaïo Ñaïi-sö, heã ñöôïc tieàn cuûa ai cuùng, oâng duøng ñeå taû kinh Di-Ñaø ñöôïc möôøi vaïn quyeån, khuyeân ngöôøi coù khi thoï trì Ngaøi cuõng coù khi tuïng ñeám möôøi vaïn bieán, hoaëc coù khi tuïng ñeán naêm möôi vaïn bieán, keû taêng ngöôøi tuïc ( Cö-só ) ñeàu qui kænh. Coù ngöôøi caûm quaù ñeán ñoãi ñoát thaân cuùng ñöôøng. Coù nhöõng ngöôøi ñaëng phaùp “nieäm Phaät tam-muoäi” khoâng theå keå xieát ! !
Dieãn giaûng: Ñôøi Toáng coù oâng Thaåm-tam-Lang, tuoåi giaø hoài taâm nieäm Phaät. Nhôn luùc bònh, oâng thænh chö Taêng giaûng kinh Di-Ñaø; oâng thay aùo maø qua ñôøi; boãng co chôn muoán troãi daäy. Hai ngöôøi con chaáp theo nhaø danh giaùo (ñaïo nho) cho söï ñoåi hoøm laø khoù, môùi keùo chôn oâng ra cho thaúng khi saép söûa lieäm. OÂng boãng caát ñaàu ra khoûi aùo, meàn; vuøng mình ngoài daäy caû nhaø kinh haõi. Hai ngöôøi con laät ñaät tôùi tröôùc dìu ñôõ, oâng beøn laáy caùnh tay haát ra. Coøn noùi: Ñôõ cha ngoài maø ñi chôù. Roài oâng ngoài ngay thaúng cheát laïi.
Luùc laøm leã traø-tyø oâng, coù 29 con chim Baïch-haïc bay ñaûo lieäng maõi vaø keâu treân maây; giaây laâu roài bay thaúng veà phöông Taây coõi Tònh.
CHAÙNH-VAÊN: Caûm höùng hieän tieàn, thôøi xa thaáy ñaát baùu; quyeát ñöôïc vaõng sanh, thôøi kinh Nieát-Baøn chaúng saùnh. Söï caûm öùng nhö ñaây, xöa nay thöôøng thaáy.
CHUÙ-GIAÛI: ÔÛ xa thaáy ñaát baùu; Ñôøi Ñöôøng ngaøi Ñaïi-Haïnh Thieàn-sö ban ñaàu tu phaùp saùm cuûa ñöùc Phoå-Hieàn, sau vaøo trong Ñaïi-Taïng, tuyø theo tay heã ruùt laáy ra moät quyeån naøo seõ tuïng theo kinh aáy, thì nhaèm quyeån kinh Di-Ñaø. Theá roài ngaøy ñeâm Ngaøi tuïng nieäm, ñeán ngaøy thaát thöù ba, Ngaøi thaáy treân ñaát toaøn laø ngoïc löu-ly. Phaät Di-Ñaø vaø ñöùc Quan-AÂm, Theá-Chí hai vò Ñaïi-Só hieän tröôùc maët. Vua Hy-Toân nghe vieäc naày, môøi ngaøi vaøo cung, ban cho ngaøi hieäu laø Thöôøng-tinh-Tieán Boà-Taùt. Sau laïi thaáy treân ñaát toaøn laø ngoïc löu-ly moät laàn nöõa, lieàn ngaøy aáy Ngaøi qua ñôøi. Muøi höông laï nghe thôm caû tuaàn; nhuïc thaân cuûa ngaøi khoâng hoaïi (159).
Kinh Nieát-Baøn chaúng saùnh: Ñôøi Löông coù Ngaøi Ñaïo-Traân phaùp-sö giaûng kinh Nieát-Baøn. Trong Hoaøng-hieäu Thieân-giaùm (160) döøng gaäy-tích (161) ôû nuùi Loâ-sôn, Ngaøi raát moä phaùp tu Tònh-ñoä cuûa ngaøi Vieãn-Coâng. Nhôn khi thieàn-ñònh, ngaøi boãng thaáy trong bieån coù vaøi traêm ngöôøi ngoài treân thuyeàn baùu ñi ngang tröôùc maët. Ngaøi beøn hoûi ñi ñaâu ñoù vaäy? Ngöôøi trong thuyeàn ñaùp: Chuùng toâi veà nöôùc Cöïc-Laïc. Ngaøi yeâu caàu cho quaù giang. Nhöng maáy ngöôì trong thuyeàn kia noùi: Phaùp sö tuy coù giaûng kinh Nieát-Baøn raát hay, cuõng thaät laø Baát-Khaû Tö-nghì, coâng ñöùc raát lôùn. Nhöng maø ngaøi chöa tuïng kinh Di-Ñaø, thì ñaâu ñöôïc cuøng vôùi chuùng toâi veà nôi Cöïc-Laïc.
Töø ñoù phaùp sö nghæ giaûng kinh Nieát-Baøn, baét ñaàu nieäm Phaät vaø tuïng kinh Di-Ñaø ñeán hai vaïn bieán. Khi saép laøm chung, cuoái ngaøy thaát thöù tö, ban ñeâm vaøo canh tö, ngaøi thaáy phöông Taây coù ngöôì böng ñaøi baïc ñeán, giöõa hö-khoâng saùng röïc nhö ban ngaøy. Coù tieáng keâu raèng: Phaùp-sö leân ngoài ñaøi naày ñeå maø vaõng-sanh.
Luùc aáy caû ñaïi chuùng ñeàu nghe nhaïc trôøi vaø muøi höông laï. Nhöõng muøi höông quí naày ñeán maáy ngaøy vaãn coøn thôm. Ñeâm ñoù chuùng taêng ôû chuøa Phong-ñaûnh xa xa thaáy trong mieäng hang coù vaøi möôi ngoïn ñuoác choùi saùng suoát ñeâm. Ngaøi sau môùi bieát Phaùp-sö ñaõ qua ñôøi.
Nhöõng söï tích bieân treân ñaây ñeàu do laø ngöôøi tu nhôn ñöôïc chöùng quaû; ñaây caûm thì kia öùng, thöôøng thaáy thöôøng nghe, töø xöa ñeán nay chöa deã gì neâu ra cho heát.
4.- MINH-TRÌ
CHAÙNH-VAÊN: Noùi söï linh nghieäm cuûa ngöôøi trì danh hieäu Phaät hoaëc moät nieäm trong mieäng bay ra moät ñaïo haøo-quang, hoaëc moät tieáng trong mieäng bay ra moät vò Phaät, hoaëc nieäm vang ñoäng caû röøng, hang, hoaëc tieáng nieäm thaáu ñeán cung vua hoaëc saùu thôøi keá tieáp nieäm ma y-baùo, chaùnh-baùo ñaày hö-khoâng, hoaëc gaïch chöõ thaäp ñeå neâu taâm, maø ñöôïc Thaùnh-hieàn vaøo hoäi, cho ñeán ñôøi nay coù nhöõng danh löu tieáp tuïc.
CHUÙ-GIAÛI: Ñaây chính laø noùi roõ veà phaùp tu chaáp trì danh hieäu Phaät vaäy. Ñoái vôùi nhöõng baäc Thaùnh-hieàn tu Tònh-nghieäp thaønh tích raát nhieàu, khoâng theå thuaät heát. ÔÛ ñaây chæ keå laïi moät vaøi vieäc, maø ngöôøi ñôøi ñaõ ñöôïc nghe thaáy roõ raøng, ñeå laøm baèng hay laøm göông ñaëng khuyeán-khích.
“Nieäm Phaät bay ra haøo quang” laø: Ñôøi Ñöôøng coù ngöôøi hoûi ngaøi Thieän-Ñaïo ñaïi-sö raèng : Nieäm Phaät coù ñöôïc sanh veà Tònh-ñoä khoâng?
Ngaøi ñaùp: Cöù nhö ngöôøi sôû-nieäm theá naøo, thì ñöôïc toaïi sôû-nguyeän cuõng theá. Khiñoù ngaøi Thieän-Ñaïo töï nieäm moät caâu “A-Di-Ñaø Phaät” lieàn coù moät ñaïo haøo-quang töø trong mieäng bay ra. Ngaøi nieäm luoân töø möôøi caâu ñeán traêm caâu haøo-quang cuõng vaãn cöù bay ra nhö vaäy, thaønh ra caû nhaøñaày haøo-quang. Nghe ñöôïc söï linh-nghieäm aáy nhaø vua saéc-töù cho choã ngaøi ôû laø “Quang-Minh-Töï”. Sau ngaøi leân caây lieãu ngoài ngay thaúng maø tòch.
“Nieäm Phaät bay ra vò Phaät” laø: Ngaøi Thieáu-Khöông phaùp-sö ôû nuùi OÂ-Long, kieán-thieát ñaïo-traøng Tònh-ñoä, khuyeân ngöôøi nieäm Phaät. Trong chuùng thaáy ngaøi nieäm Phaät moät tieáng, trong mieäng bay ra moät vò Phaät saùng, cho ñeán möôøi tieáng nieäm, ñeàu coù ñuû möôøi vò Phaät thöù lôùp bay ra nhö xaâu chuoãi. Ñeán ngaøy laâm-chung coù maáy ñaïo haøo quang ñoanh quanh nôi mieäng, thoaït vaäy maø tòch (162).
“Tieáng nieäm Phaät vang ñoäng caû röøng, hang” laø : Ñôøi Ñöôøng, ngaøi Ñaïo-Xöôùc Thieàn-sö, thöôøng ngaøi vì trong chuùng giaûng kinh Voâ-Löôïng-Thoï gaàn 200 bieán, moãi ngöôøi tay laàn chuoãi, mieäng nieäm danh hieäu Phaät, khi tan hoäi, maø tieáng nieäm coøn vang ñoäng caû khu röøng.
“Tieáng nieäm Phaät thaáu ñeán cung vua” laø : Ñôøi Ñöôøng Ngaøi Phaùp-Chieáu ôû ñaát Tinh-Chaâu, laäp 5 hoäi nieäm Phaät, caûm ñeán Hoaøng-ñeá Ñaïi-Toân ôû ñaát trong cung nghe tieáng nieäm Phaät, Vua lieàn sai söù ñi tìm. Thaáy sö khuyeán hoaù ngöôøi nieäm Phaät raát thaïnh-haønh, vua lieàn môøi vaøo cung. Nhöõng ngöôøi ôû trong cung nhôø Sö daïy nieäm Phaät, cuõng ñeán naêm hoäi; vua phong hieäu Sö laø: “Nguõ-Hoäi Phaùp-Sö “.
“Saùu thôøi keá nieäm” laø: Ñôøi-Taàn, ngaøi Hueä-Vieãn phaùp-sö ô Loâ-Sôn, cheá taïo caùi ñoàng hoà baèng hoa sen ñeå phaân giôø tu nieäm saùu thôøi nieäm Phaät (163), laéng loøng noái töôûng; 19 naêm sau, ñeán ñeâm 30 thaùng 7, ôû trong nhaø Baùt-Nhaõ ñang ngoài thieàn ñònh vöøa ñöùng daäy, thaáy thaân Phaät A-Di-Ñaø ñaày caû hö -khoâng. Trong haøo-quang boùng troøn coù voâ löôïng hoaù Phaät vaø caùc chuùng Boà-Taùt; nöôùc chaûy, haøo-quang ñeàu dieãn noùi phaùp maàu.
Phaät noùi : Ta do söùc baûn nguyeän ñeán an-uûi ngöôi, baûy ngaøy nöõa ngöôi seõ sanh veà nöôùc ta. Ñuùng ngaøy noùi treân, Sö ngoài ngay thaúng maø qua ñôøi.
“Gaïch chöõ thaäp ñeå neâu taâm” laø: Ñôøi Toáng, ngaøi Toân-Traùch Thieàn-sö ôû chuøa Tröôøng-Loâ, toû ngoä lyù thieàn-toâng thuyeát goàm thoâng (164) maø vöng theo qui cuû ngaøi Vieãn-Toå ôû non Khuoân-lö, laäp Lieân-Hoa thaéng hoäi. Kyû-luaät hoäi ñoù, moãi ngaøy nieäm Phaät A-Di-Ñaø, hoaëc moät ngaøn tieáng, muoân tieáng chaúng haïn, cöù ñeán maët trôøi laën thì gaïch cheùo chöõ Thaäp ñeå ghi nhôù (165). Moät hoâm naèm moäng, ngaøi thaáy moät caäu trai, ñaàu bòt khaên ñen, maëc aùo traéng, dung maïo thanh-bai, ñeán baûo ngaøi Loâ-Traùch raèng: Toâi muoán vaøo hoäi Di-Ñaø cuûa oâng, xin oâng bieân cho moät teân. Ngaøi Loâ-Traùch hoûi oâng teân chi? Ngöôøi aáy ñaùp: Toâi teân Phoå-Hueä; roài laïi noùi: Anh toâi teân Phoå-Hieàn cuõng xin ñaêng teân. Noùi roài lieàn aån maát. Ngaøi Loâ-Traùch thöùc daäy thuaät laïi ñieàm chieâm bao, caùc vò toân-tuùc ñeàu noùi raèng: Trong kinh Hoa-Nghieâm veà phaåm “Ly-theá-gian” coù hai teân cuûa hai vò Boà-Taùt aáy; môùi bieát Thaùnh-hieàn thaåm giuùp. Ngaøi lieàn bieân teân hai vò ñaïi-só aáy vaøo ñaàu soå (Tieâu bieåu hai vò hoäi-tröôûng cuûa hoäi nieäm Phaät).
“ Chieâu Ñaïi” laø: Ñôøi nay vaäy. Nhö ngaøi Taây-Trai, ngaøi Khoâng-Coác, ngaøi Thieân-Kyø, ngaøi Ñoäc-Phong (166) v.v… Caùc ngaøi ñaây ñeàu laø baäc Cao-Taêng ñôøi nay, doác-tín; tinh-tu, saùnh vôùi caùi laønh ñôøi tröôùc, noái nhau khoâng döùt, ñeàu cheùp roõ trong taäp vaõng-sanh.
Soá laø trong ngaøn muoân truyeän, chæ cheùp laïi moät vaøi truyeän thoâi.
CHAÙNH-VAÊN: Ñeán nhö caûm ñöôïc cöùu hoä, thôøi oan-nghieäp ñôøi tröôùc cuõng ñoä ñöôïc, quæ döõ chaúng daùm xaâm; ñaëng linh öùng, thôøi nhö maét muø saùng laïi, keû tuø ñöôïc thoaùt naïn.
CHUÙ-GIAÛI: “Oan-nghieäp ñôøi tröôùc cuõng ñoä ñöôïc” laø : Ñôøi Ñöôøng coù caäu Thieäu-Böu, ngöôøi ôû Traán-Giang; luùc coøn laøm hoïc troø, naèm moäng thaáy ñi ñeán choán coâng-phuû. Ngöôøi chuû ôû ñoù hoûi: Ngöôi bieát vì sao maø ñi thi khoâng ñaäu?
Böu noùi: Daï khoâng bieát. Nhôn ñoù sai ngöôøi daãn Böu ñi ñeán tröôùc vaøi böôùc, thaáy trong chaûo lôùn coù loaøi oác soø bieát noùi tieáng ngöôøi, keâu teân Thieäu-Böu, Böu hoaûng sôï lieàn nieäm A-Di-Ñaø Phaät, oác soø bieán thaønh chim Huyønh-Töôùc bay ñi. Thieäu-Böu sau thi ñaäu laøm quan ñeán chöùc An-Phuû-Söù.
Quæ döõ khoâng daùm xaâm laø: Thöôû Phaät coøn laïi theá, coù moät nöôùc ôû gaàn guõi La-Saùt. Quæ naày aên thòt ngöôøi voâ ñoä. Vua trong nöôùc aáy giao öôùc vôùi noù. Töø nay trong nöôùc ta, moãi nhaø döng moät ngöôøi, thöù lôùp ñem ñeán cho ngöôøi duøng, vaäy ngöôi ñöøng baét ngang nöõa.
Coù nhaø kia thôø Phaät, chæ sanh ñöôïc moät con trai, ñeán phieân naïp thòt cho quæ, cha meï thöông khoùc, daën con raèng: Con phaûi chí-taâm nieäm Phaät. Ngöôøi con vaâng lôøi thaønh taâm nieäm Phaät. Nhôø oai thaàn cuûa Phaät, quæ khoâng daùm laïi gaàn. Saùng ngaøy ñeán xem, thaáy con coøn soáng, cha meï möøng rôõ ñem veà. Töø ñaây naïn La-saùt aên thòt ngöôøi ñaõ döùt.
Maét muø saùng laïi laø: Ñôøi Toáng, con gaùi baø Suøng-Thò muø hai con maét, nieäm Phaät ba naêm, tinh-thaàn khoâng boû laõng, caëp maét saùng laïi nhö xöa.
Ngöôøi tuø ñöôïc thoaùt naïn laø: Cuoái ñôøi Nguyeân, coù chuùa Tröông-Só-Thaønh (167) chieám laáy nöôùc Hoà-Chaâu, ñaùnh nhau vôùi quan Thöøa-töôùng mieàn Giang-Tích, baét ñöôïc 40 tuø binh nhoát trong xe chôû ñi gieát. Ñeâm hoâm ñoù xe tuø nguû ñaäu nôi chuøa OÂ-Khoa ñaát Taây-Hoà.Boïn tuø thaáy ngaøi Ñaïi-Du-Möu Thieàn-sö ñi daïo döôùi hieân Taây tuïng nieäm coù veû nhaøn nhaõ, nhôn ñoù xin ngaøi cöùu giuùp. Sö daïy phaûi chí-taâm nieäm Nam-moâ cöùu khoå cöùu naïn A-Di-Ñaø Phaät. Trong ñaùm coù ba ngöôøi tin theo lôøi sö ; mieäng nieäm khoâng ngôùt. Ñeán saùng môû tuø, ñoåi goâng xieàng, tôùi ba ngöôøi naày, ñoà gia hình khoâng ñuû, chæ buoäc baèng daây. Tra xeùt ra laø löông daân bò baét laàm, lieàn ñöôïc tha boång.
CHAÙNH-VAÊN: Laïi nöõa, ngöôøi aùc sieâu laø: Nhö oâng Tröông-Thieän-Hoøa, nieäm möôøi tieáng Phaät, töông ñòa-nguïc hieän tröôùc maét lieàn tieâu, maø ñöôïc hoaù, Phaät röôùc ôû giöõa hö- khoâng.
Loaøi suùc-sanh, nhö chim Cuø-duïc xöng danh hieäu Phaät, maø hình haøi choân roài, sau treân moä moïc hoa sen. Huoáng chi laø thaân ngöôøi khoâng toäi aùc maáy!… Vaø ñöôïc phöôùc baùu goïi laø toái linh; theâm ñuû Tín vaø Nguyeän ñeàu tu; ñaâu thaønh luoáng boû.
CHUÙ-GIAÛI: “Ngöôøi aùc” laø: Ñôøi Ñöôøng coù oâng Tröông-thieän-Hoøa laøm ngheà haøng traâu, khi saép cheát, thaáy baày traâu ñeán ñoøi thöôøng maïng noù. Luùc aáy oâng hoaûng sôï, keâu vôï noùi : Mau röôùc thaày nieäm Phaät cho toâi. Nhaø sö ñeán daïy raèng: Trong kinh noùi, khi laâm chung töôùng aùc (168) hieän ra, neân chí taâm nieäm Phaät, thì seõ ñöôïc vaõng-sanh.
OÂngTröông-thieän-Hoøa noùi: Ñòa-nguïc ñeán gaáp, mau ñem lö höông ñaây! Roài tay höõu böng löûa, tay taû caàm höông ñoát, day maët veà höôùng Taây, chuyeân thieát nieäm Phaät, chöa ñaày 10 tieáng, oâng töï noùi: Phaät ñeán nöôùc ta; döùt lôøi lieàn taét thôû.
“Loaøi suùc-sanh nieäm Phaät” laø: Ñôøi Toáng, taïi non Huyønh-Nham, chuøa Chaùnh-ñaúng. Sö cuï Quaùn-Coâng, nuoâi chim Cuø-duïc (saùo). Ngaøi thöôøng daïy noù noùi nieäm Phaät khoâng ngôùt. Môùi hoâm ñöùng cheát trong loàng. Ngaøi Quaùn-Coâng thöông xoùt ñem choân. Sau treân moä noù moïc leân moät ñoaù hoa sen hoàng. Ñaøo ñaát xem thöû, thì hoa sen aáy töø trong choùt löôõi cuûa chim Cuø-duïc moïc ra (Loaøi saùo-traâu: Toaøn saéc ñen, khi bay caùnh noù ñieåm traéng).
Ngaøi Linh-chi-Chieáu luaät-sö laøm baøi thi khen ngôïi, coù caâu :
“Chim lôøng giam haõm khoâng chi laï :
Ñöùng cheát moïc sen môùi raát kyø” ! (169)
Nhö treân ñaây ñaõ thuaät laïi nhöõng söï tích trì-danh nieäm Phaät. Töø söï tích: Nieäm phaät trong mieäng bay ra haøo-quang, vaø trong mieäng bay ra vò Phaät, ñeán ñaây soá laø cuõng trong muoân ngaøn söï tích maø nay chæ bieân coù moät vaøi truyeän thoâi.
Chöõ “Thaéc” nghóa laø caùi aùc coøn giaáu ôû trong taâm-khaûm.
Chöõ “Toái-linh” laø noùi loaøi ngöôøi khoân ngoan hôn muoân loaøi (170).
Sau roát keát luaän raèng: Ngöôøi aùc nieäm Phaät coøn ñöôïc vaõng-sanh, huoáng chi caùi aùc chöa aét baèng nhö oâng Tröông-thieän-Hoøa vaø suùc sanh nieäm Phaät coøn ñöôïc vaõng-sanh thay. Huoáng chi haïng toái linh maø goïi laø nhaân-loaïi. Laáy ñoù so saùnh, bieát chaéc laø nieäm phaät ñöôïc vaõng-sanh, vaäy quyeát chaéc raèng ngöôøi nieäm Phaät, maø haún coù caû Tín vaø Nguyeän goàm tu, thì choã laøm ñaâu coù hö hoûng ! !
5. KEÁT – KHUYEÁN
CHAÙNH-VAÊN: Theá neân moät lôøi vöøa xöôùng, ngaøn Phaät ñoàng khen. Böïc tam hoïc cao Taêng, trang cöûu löu danh ñöùc, hoaëc u hoaëc hieån, hoaëc Thaùnh, hoaëc phaøm, nhö muoân soâng ñaâu laïi chaúng chaûy veà bieån Ñoâng; cuõng ví nhö caùc ngoâi sao thaûy ñeàu veà chaàu sao Baéc-ñaåu (171). Saùnh vôùi ñöôøng taét, goïi laø Phoå-moân, lôøi ñaâu coù doái. Vaäy phaûi quyeát chí caàu sanh, khoâng neân nghó nghò gì nöõa.
CHUÙ-GIAÛI: Vaên ñaây toång keát phaùp moân Tònh-ñoä, laø choã nöông veà cuûa taát caû chuùng-sanh. Chöõ “Xöôùng” laø daïy. Chöõ “Canh” laø noái. Chöõ “Thuûy-xöôùng” laø: Ñöùc Thích-Ca chæ baøy coõi Taây-phöông Tònh-ñoä chuùng-sanh môùi bieát tu Tònh-nghieäp (nieäm Phaät). Aáy laø daét maø daãn ñöôøng ñi.
Chöõ “Ñoàng khen” laø: Saùu phöông Phaät ñoàng khen ngôïi, roõ nhö trong kinh vaên noùi, aáy laø lôøi noùi maø hoaï vaàn theo vaäy. “Tam-hoïc” laø Thieàn, Giaùo, Luaät, ba toâng “Thieàn”, nhö ngaøi Vónh-Minh laø böïc thaïch-tru (172) trong toâng moân, maø ñöôïc sanh veà böïc Thöôïng-thöôïng-phaåm(173). Ngaøi Vieân-Chieáu rieâng giöõ theo phaùp ñôn-truyeàn. “Giaùo ngoaïi bieät truyeàn” maø ñöôïc danh neâu beân Lieân-caûnh (174). “Giaùo”, nhö oâng Taêng-Dueä roäng giuùp ngaøi La-Thaäp dòch kinh; maø hoa sen moïc trong giöôøng (175). Ngaøi Töù-Minh (176) truøng höng giaùo phaùp ngaøi Thieân-Thai( toân Thieân-Thai ) maø day maët veà Taây ngoài tòch.
“Luaät” nhö ngaøi Linh-Chi (177) khi soáng hoaèng luaät Tyø-ni maø luùc cheát ñöôïc vaõng-sanh veà nöôùc An-döôõng. Ngaøi Thanh-Chieáu (178) môû roäng moân “hoïc-luaät” maø cheát, noùi baøi keä veà Taây-phöông. Neáu noùi roäng ra, thì khoâng theå keå xieát.
“Cöûu löu”: Nho-löu, Ñaïo-löu, Noâng-löu, Coâng-löu, Y-löu, Boác-löu (179) v.v… Nho löu, nhö oâng Vaên-loä-Coâng (180) ñöùc nghieäp ñaày trieàu maø coøn keát duyeân vôùi 10 vaïn ngöôøi ñoàng sanh Tònh-ñoä.
OÂng Toâ-Tröôûng-Coâng vaên-chöông ñöùc haïnh tuyeät vôøi maø cuõng coù laøm thuyeát Taây-phöông Coâng-Cöù.
Ñaïo-löu oâng Caùc-Teá-Chi (181) boû hoïc ñaïo tieân maø hoài taâm tu Tònh-Nghieäp; OÂng Ñaøm-Loan phaùp-sö ñoát kinh Tieân, maø duyeân tu kinh Thaäp-luïc-quaùn (182). Cho ñeán oâng Töû-Chöông hoïc ngheà thuoác cuûa oâng Kyø-Baù, Huyønh-Ñeá (183) maø cuõng ñeå taâm nieäm Phaät.
OÂng Tröông Thuyeân, laøm ngheà caøy böøa maø cuõng xöng danh hieäu Phaät.
Choán U-Minh, nhö xöa vua Minh-Quaân coøn kænh leã, (184) quæ La-Saùt nguoâi loøng (185).
Böïc Thaùnh, nhö ñöùc Vaên-Thuø caàu “Sanh”. Ñöùc Phoå-Hieàn nguyeän “Vaõng” (186) huoáng chi coõi Döông-theá vôøi ngöôøi phaøm tuïc, khoâng ñôïi luaän noùi vaäy.
Chaûy veà bieån Ñoâng: nghóa laø: Nhoùm veà ñeán choã cuøng toät. Chaàu sao Baéc-Ñaåu, nghóa laø : Noi theo veà goác chuû. Duï nhö coõi Tònh-ñoä laø choã veà chôn thaät. Theá taát nhieân phaûi höôùng maët veà ñoù chôù khoâng phaûi nhö mieãn cöôõng hay laø baét buoäc phaûi laøm vaäy ñaâu ?
“Ñöôøng taét goïi laø phaùp Phoå-Moân”: Ñaõ giaûi ôû ñoaïn vaên tröôùc; ñaây nhaéc laïi ñeå keå luaän, roõ raøng khoâng phaûi luoáng, dö vaäy.
Quyeát chí: laø kinh Ñaïi-Boån noùi: daàu coù ñoáng löûa to ñaày caû tam-thieân ñaïi-thieân theá-giôùi, ngöôøi tu cuõng caàn phaûi vöôït qua khoûi löûa aáy. Muoán sanh veà coõi nöôùc kia, thì phaûi laäp chí quyeát ñònh, tieán maõi khoâng heà khieáp nhöôïc vaø thoái lui ñoái vôùi theá giôùi löûa kia ! !
Khoâng caàn nghó nghò laø: Kinh Dòch noùi: “Nghó xeùt roài sau môùi noùi; baøn luaän roài sau môùi laøm”. Nay baûo chaúng caàn nghó baøn laø: Ngöôøi xöa coù noùi: Boùi ñeå giaûi quyeát taâm nghi, khoâng nghi boùi laøm gì? (187). Nieäm Phaät vaõng-sanh, mieãn tin chaéc khoâng nghi laø ñöôïc, ñaâu coøn nghó baøn laøm chi nöõa ?
PHAÄT THÍCH-CA NOÙI KINH A-DI-ÑAØ
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét